Xronik sinusit.

Ədəbiyyatın icmalı: iyul 2016. || Məqalənin son yenilənməsi tarixi: iyul 2016.

GİRİŞ.

Sinusit - Snusit hər hansısa bir cibin selikli qişasının iltihabıdır və xüsusilə sinusit deyiləndə burunətrafı ciblərin iltihabı nəzərdə tutulur.Kəskin sinusit qisamüddətli olur, antibiotik və ödem əleyhinə müalicəyə yaxşı tabe olur.

Burun ətrafı ciblər (sinuslar): Haymor, alın-frontal, əsas, xəlbir cibləri.

Xroniki sinusit burunətrafı sinusların (ciblərin) 12 həftədən çox davam edən iltihablı xəstəliyidir. Simptomlara üzün sıxılması, burun axması, burun-udlaq ifrazatı, durğunluq və ümumi əzginlik daxildir. Xroniki sinusit bir qədər fərqli müalicə sxeminə malik olan, polip və poliplər olmadan, 2 qrupa bölünür. Bu monoqrafiyada poliplər olmadan xroniki sinusit xəstəliyi müzakirə olunur. Burun poliplərini əhatə edən ayrıca bir monoqrafiya mövcuddur.

Etiologiya

Bu xəstəliyin ən çətin aspekti odur ki, bu hal özü-özlüyündə nozoloji forma olmamaqla, bir çox müxtəlif səbəblərin yekun nəticəsi (sinonazal iltihab) kimi görünür. Əsas səbəb selikli qişanın qeyri-adekvat sinus drenajina gətirib çıxaran osteomeatal kompleksin anatomik obstruksiyası (bir neçə sinuslar üçün ümumi drenaj yolu) hesab olunur. Normal mukosiliar klirensi zədələyən xəstəliklə də (seliyin ifraz olunduğu və xarakterik olaraq sinuslardan çıxaraq burun boşluğuna getməsi ilə xarakterizə olunan metod) nəticələnə bilər. Bunları, üç bir-birini təkrarlayan qruplara bölmək olar:

• Genetik/fizioloji faktorlar (məsələn, kistofibroz/ilkin siliar diskineziya).

• Ekoloji faktorlar (məsələn, siqaretçəkmə).

• Struktur faktorlar (məsələn, ciddi orta-çəpər əyrilikləri).

İltihabın əsas etiologiyası bu yaxınlarda sual altına düşmüşdür. Davamlı iltihabı izah edən nəzəriyyələrə bakterial bioplyonkalar, selikli qişanın göbələk mənşəli elementlərə reaksiyası və ya stafilokok superantigenləri daxildir.[5] [6] [7] [8] Kəskin və xroniki sinusit orqanizmlərin böyüməsinə görə fərqlənir. Xroniki sinusiti olan 50 nəfər böyükdən götürülmüş 94 ədəd endoskopik etmoid sinus əkməsində bitən orqanizmlərə Staphylococcus aureus (50%), qrammənfi çöplər (20%), Haemophilus influenzae (4%), qrup A streptokoku (4%), Streptococcus pneumoniae (2%) və Corynebacterium diphtheriae (1%) daxildir.[9] Araşdırmalar kəskin xəstəliyi olanlarla müqayisədə xroniki sinusiti olan xəstələrdə daha yüksək anaerob və polimikrob infeksiyaların daha çox yayılmasını göstərmişdir.[10]

Patofiziologiya

Osteomeatal kompleks (OMC) obstruksiyası bir çox hallarda əsas məsələ kimi hesab olunur. Cari nəzəriyyə ondan ibarətdir ki, başlıca faktorlar (məsələn, allergiya, viruslu infeksiya və ya hava çirkləndiriciləri) sinonazalselikli qişanın lokal iltihabına səbəb olaraq, dar OMC kanallarında selikli qişa səthinin şişməsinə gətirib çıxarır. Bu, sinusun çıxış yolununun obstruksiyasına səbəb olur və respirator epitelin kirpikli qişası ilə seliyin təmizlənməsinə mane olur. Sinus yığılır, qalınlaşır və mikroorqanizmlər ilə dolur. Xroniki iltihabda mikroorqanizmlərin dəqiq rolu mübahisəli olaraq qalır. İmmunçatışmazlığı olan xəstələrdə davamlı infeksiyadan bu vəziyyət yarana bilər. Osteomeatal kompleksin qarşısını alan anatomik anomaliyalar (məsələn, çəpərin əyilməsi, konxa bulloza, anormal sümüklü hüceyrələr, yad cisimlər, kəllə-sifət nahiyəsinin anomaliyaları) və çapıqların/travmanın əmələ gəlməsi rol oynaya bilər.

İkinci profilaktika

Profilaktika maksimal müalicə vasitəsilə kəskin tutma hallarından əsasən qaçmağı nəzərdə tutur. Bir çox xəstələr sekretor stazın qarşısını almaq üçün gündə 2-3 dəfə fizioloji məhlul ilə burnun yuyulmasından faydalanır. Polipoid xəstəliyində burun kortikosteroid spreyi kimi digər yerli dərman preparatları ilə dəstəkləyici terapiya tələb oluna bilər. Allergik rinit və siqaretçəkmə daxil olmaqla, digər risk faktorlarının idarə edilməsi faydalıdır.

MƏRHƏLƏLİ DİAQNOSTİK YANAŞMA.

Bu xəstəlik müxtəlif simptomlarla istənilən yaşda təzahür edə bilər. İlkin diaqnoz klinikada qoyulur. Hər bir xəstənin vəziyyəti işıqlandırılmalı və xəstə müvafiq şəkildə müalicə almalıdır, lakin xəstələrin müalicə almasından əvvəl çox zaman gecikmə müşahidə olunur. Amerikanın Otolarinqologiya Akademiyasının Rinosinusit üzrə Xüsusi Qrupu sinusitin diaqnozunda əhəmiyyəli hesab olunan əsas və kiçik kliniki faktorları müəyyən etmişdir.[17]

Əsas faktorlar bunlardır:

sifət ağrısı/sıxılma,
burun obstruksiyası,
burundan gələn ifrazat/şəffaf postnazalaxıntı,
hiposmiya/anosmiya,
müayinə zamanı irin və
qızdırma (yalnız kəskin sinusitdə).

Kiçik faktorlara aiddir:

başağrı,
qeyri-kəskin hərarət,
halitoz,
diş ağrısı,
yorğunluq,
öskürək və
qulaq ağrısı/qulaqdaxili təzyiq hissi/tıxanması daxildir.

Diaqnozun qoyulması üçün 12 həftəlik müddət ərzində ən azı 2 əsas faktor və ya 1 əsas və 2 kiçik faktor təzahür etməlidir. 2003-cü ildə Böyüklərdə Xroniki Rinosinusitin Təyin Edilməsi üzrə Xüsusi Qrup fiziki radioloji müayinə zamanı (KT müayinəsi) sinonazal iltihabın yanaşı əlamətlərinin təzahür etməli olduğunu bildirmişdir.

Kliniki müayinə

Müəyyən olunmalı anamnez xüsusiyyətlərinə keçmiş və cari burun simptomlarının davametmə müddəti, kəskinləşmə/yüngülləşmə faktorları, əvvəlki burun/burunətrafı sinusun əməliyyatı, cari dərman preparatları, əvvəlki müalicə və davametmə müddəti daxildir. Yanaşı allergik rinitə işarə edən simptomların (mövsümi və ya çoxillik qaşınma, asqırma, şəffaf burun axması, obstruksiya və ya okulyar qıcıqlanma) və astmanın təzahür etməsi müəyyən olunmalıdır. Müayinə zamanı üstçənə sinusu və ön sinusun (alın) üstünə düşən nahiyələrin palpasiyası, bu nahiyələrdə iltihablaşma zamanı ağrıya səbəb ola bilər. Buna baxmayaraq, bu, bütün xəstələrə şamil olunmur və daha çox xroniki sinusit ilə müqayisədə kəskin sinusitdə rast gəlir.

Tədqiqatlar

Bütün xəstələrin ön rinoskopiyası aparılmadlıdır: burun rinoskopundan və ya işıq mənbəyindən və ya hətta otoskopdan istifadə edərək, burunun müayinəsi aparılmalıdır. Xəstə mütəxəssisə yönləndirildikdə burun endoskopiyasının aparılması çox vacibdir.[20] Hər ikisində rəngsiz burun ifrazatı/postnazal axıntı, burun polipləri/polipoid selikli qişa, burun girişinin orta hissəsində (orta burun balıqqulağına münasibətdə lateral nahiyə) ödem və ya eritema, və generalizə olunmuş/lokallaşmış ödem, eritema, və ya burun boşluğunda qranulyasiya toxuması aşkar oluna bilər.

Sinusun kompüter tomoqrafiyası ilə müayinəsi (kontrastsız) simptomların ilk təzahürü zamanı, adətən, tövsiyə olunmur. Bu halda diaqnoz anamnez və fiziki müayinə əsasında qoyulmalıdır. Müalicə aldıqdan sonra vəziyyəti yaxşılaşmayan xəstələrdə diaqnozu və xəstəliyin inkişaf stadiyasını təsdiqləmək və cərrahiyyə müdaxiləsi üçün anatomiyanı qiymətləndirmək məqsədilə tibbi müalicədən sonra sinusun kompüter tomoqrafiyası aparılmalıdır.[21] 1-3 mm yanaşı kəsiklərlə olan koronal təsvirlər 4 sinusun (çənəüstü, etmoid, alın və sfenoid) və onların çıxış yollarının mükəmməl müayinəsinə imkan verir. Maqnit rezonans tomoqrafiya, KT üçün əlavədir və, adətən, sinusun iltihablı xəstəliyinin kəllədaxili genişlənməsindən, göbələk xəstəliyi və ya neoplaziyadan şübhələnilən xəstələr üçün ehtiyatda saxlanılmalıdır. Mütəxəssisə yönləndirmə residivverən və ya çətin müalicə olunan sinusit halında, habelə xroniki rinosinusit (XRS) diaqnozunu təsdiq etmək üçün tələb olunur.

Allergik rinit adi təhrikedici faktordur və allergiya testindən (cırmaq, dəridaxili və ya RASt testi) allergiyaya şübhəli olan xəstələri müayinə etmək üçün istifadə oluna bilər. Xəstənin empirik müalicəyə reaksiya verməməsi istisna olmaqla, burun və ya sinus əkmələri, adətən, tələb olunmur.

DIAQNOSTIK TESTLƏR.

DİAQNOSTİK MEYARLAR.

Amerikanın Otolarinqologiya Akademiyasının Rinosinusit üzrə Xüsusi Komitəsi tərəfindən təklif edilib.

Əsas faktorlar bunlardır:

sifət ağrısı/sıxılma,
burun obstruksiyası,
burundan gələn ifrazat/şəffaf postnazalaxıntı,
hiposmiya/anosmiya,
müayinə zamanı irin və
qızdırma (yalnız kəskin sinusitdə).

Kiçik faktorlara aiddir:

başağrı,
qeyri-kəskin hərarət,
halitoz,
diş ağrısı,
yorğunluq,
öskürək və
qulaq ağrısı/qulaqdaxili təzyiq hissi/tıxanması daxildir.

Sinonazal iltihabın yanaşı əlamətləri KT zamanı təzahür etməlidir. Diaqnoz üçün ən azı 12 həftəlik müddət ərzində minimum 2 əsas faktor və ya 1 əsas və 2 kiçik faktor təzahür etməlidir.

MƏRHƏLƏLİ MÜALİCƏ.

Müalicənin əsas prinsipi gizli səbəblərin və müdaxilə edən dəyişkənlərin (məsələn, allergik rinit, struktur anomaliyalar) aşkar və müalicə edilməsidir. Vahid müalicə sxemi mövcud deyil. Müalicə kəskin sinusit və iltihabı azaltmaq üçün istifadə olunan mövcud dərman preparatlarına (məsələn, kortikosteroidlər) əsaslanır.

Tibbi müalicə

İlkin müalicə antibiotiklərin uzunmüddətli kursu ilə başlayır. Xüsusi qrup 12 həftəlik kursu tövsiyə edir,[20] lakin buna dair dəlillər güclü deyil və bu, geniş yayılmış təcrübə deyil. Bir sistemli icmalda, makrolidlər istisna olmaqla, müalicə variantı kimi qısa (<3 həftəlik) antibiotik kursu tövsiyə edilmişdir ki, buna dair seçmə xəstələrdə aparılmış daha uzunmüddətli müalicə kursunun səmərəli olması ilə bağlı dəlillər mövcuddur.[26] Amerikanın Rinologiya Cəmiyyətinin apardığı sorğuya əsasən, əksər rinoloqlar ən azı 3-4 həftə ərzində müalicə aparırlar. Əkmə istiqamətli antibiotik terapiyasına üstünlük verilir, lakin çox zaman genişspektrli müalicədən istifadə olunur.

ABŞ-ın Qida və Dərman Administrasiyası (QDA) ftorxinolonların təhlükəsiz istifadəsinə dair xəbərdarlıq yaymışdır. Bu xəbərdarlıqda deyilir ki, digər müalicə üsullarından yararlana bilən sinusiti, bronxiti və ağırlaşmış sidik yolu infeksiyaları olan xəstələr üçün bu antibiotik sinfi ilə müalicə terapiyanın faydalarını üstələyən ciddi əlavə təsirlər ilə əlaqəlidir.[27] QDA tövsiyə edir ki, bu xəstəlikləri olan xəstələr üçün florxinolon alternativ müalicə üsullarından yararlana bilməyənlər üçün ehtiyatda saxlanılsın.

Mütəxəssislər antibiotiklərlə yanaşı yerli burundaxili kortikosteroidlərlə müalicənin aparılmasını tövsiyə edirlər.[19] Müalicə zamanı burnun fizioloji məhlul ilə yuyulmasından istifadə olunmalıdır.[32] [33]

Bütün xəstələrdə nəzərə alına bilən əlavə terapiyalara peroral kortikosteroidlər, antikongestantlar və hətta leykotriyen reseptoru antaqonisti ilə qısamüddətli kurslar daxildir (xüsusilə astma, polip və kəskin allegik rinit halında).[20] [28] [32] [34] Burunun endoskopiyası zamanı burun polipləri və əhəmiyyətli ödemi olan xəstələrdə peroral kortikosteroidlərin istifadəsi çox zaman nəzərdən keçirilir.[28] [32] Onlardan, həmçinin, əməliyyata hazırlıq və ya xəstəliyin kəskinləşməsi zamanı istifadə oluna bilər. Əgər xəstənin allergik simptomları varsa, antihistamilərdən istifadə olunmalıdır. Xroniki və ya residivli sinusiti, allergik riniti və ya, əməliyyatın aparılmasına baxmayaraq, davamlı sinusiti olan xəstələrə sonrakı immunoterapiya ilə allerqoloq məsləhəti tələb oluna bilər.[20] Astması olan xəstələrə ağciyərə aid müalicənin optimizasiyası tələb olunur. Siqaretçəkmənin dayandırılması tibbi və cərrahiyyə mualicəsinin səmərəliliyinə kömək edəcəkdir.

Cərrahiyyə müalicəsi

Əməliyyatdan sonra aparılmış KT müayinəsi zamanı sinusun iltihabı aşkar olunan və çoxlu simptomları olan xəstələr cərrahiyyə əməliyyatına namizəddirlər. Endoskopik sinus əməliyyatı (ESE) sinus yollarını və keçidlərini genişləndirərək (osteomeatal kompleks kimi) sinusun ventilyasiyasını və drenajını bərpa etmək üçün aparılır. Ağır xəstəliyi olan, anamnezində əməliyyat olan və ya anatomik cəhətdən həssas nahiyələrdə (məsələn, ön və ya sfenoid sinuslar) əməliyyata ehtiyacı olan xəstələr üçün cərrahiyyə zamanı naviqasiya tələbə oluna bilər (əməliyyat zamanı çəkilişlərin aparılması).[35] [36] Vizual nəzarət sistemləri əməliyyatın planlaşdırılması, habelə prosedurun təhlükəsizliyinin zəmanəti kimi faydalıdır. Bu texnologiya hazırda geniş mövcuddur, lakin hələ də tələb və ya müalicə standartı sayılmır. Potensial cərrahiyyə ağırlaşmalarına qanaxma, infeksiya, kəllə-beyin travmaları və ya OBM-in sızması, göz yuvasının zədələnməsi (qançır, diplopiya və ya korluq), qalıq və ya residivverən sinus xəstəliyi, təftiş əməliyyatına ehtiyac, iybilmə hissinin pozulması və ümumi anesteziyaya aid məsələlər daxildir. Əsas ağırlaşmalar (kəllə boşluğu və göz yuvasının pozğunluğu) nadir hallarda rast gəlir (<1%). Ənənəvi ESS-ə dözümlülük çox yaxşıdır və sifətdə heç bir qançır və ya kəsiklər ilə nəticələnmir. Burunun plomblanmasından çox nadir hallarda istifadə olunur. Xəstələr simptomların əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmasını və qısa reabilitasiya müddətindən sonra işə erkən qayıdışı gözləməlidirlər.[37] Əməliyyatdan əvvəl xəstələrə məsləhət verdikdə, burun obstruksiyasının ağrı əlamətini tam aradan qaldırması, sifət ağrısı və ifrazatın orta dərəcədə yaxşılaşmasını, başağrı və hiposmiyanın isə ən az yaxşılaşmasını qeyd etmək vacibdir.[38] ESS-dən sonra yorğunluq və bədən ağrısı da yaxşılaşır.[39] [40]

Bəzi xəstələrdə təftiş əməliyyatının aparılmasına zərurət yarana bilər. Qeyri-polipoid xəstələrdə struktur problemlər (məsələn, kritik nahiyədə çapığın əmələ gəlməsi, drenajı obstruksiya edən orta burun balıqqulağının lateralizasiyası) əməliyyatdan sonra simptomların təkrarlanması ilə prosedurun uğur qazanmamasına səbəb ola bilər. Hiperplastik və ya polipoid xroniki sinusiti olan xəstələrdə poliplərin residiv verməsi (bu, alt qrupda çox tez-tez baş verir) təftiş əməliyyatının aparılmasını tələb edə bilər.

BİBLİOQRAFİYA.

1. McCormick A, Fleming D, Charlton J. Morbidity statistics from general practice: fourth national study 1991-1992. Office of Population Censuses and Surveys, series MB5 no 3. London, UK: HMSO; 1995.

2. Pleis JR, Lethbridge-Cejku M. Summary health statistics for U.S. adults: National health interview survey, 2005. Vital Health Stat 10. 2006;(232):1-163. Tam mətn Abstrakt

3. Anand VK. Epidemiology and economic impact of rhinosinusitis. Ann Otol Rhinol Laryngol Suppl. 2004;193:3-5. Abstrakt

4. Gliklich RE, Metson R. The health impact of chronic sinusitis in patients seeking otolaryngologic care. Otolaryngol Head Neck Surg. 1995;113:104-109. Abstrakt

5. Wright ED, Frenkiel S. Infectious adult rhinosinusitis: etiology, diagnosis, and management principles. J Otolaryngol. 2005;34(suppl 1):S7-S13. Abstrakt

6. Palmer J. Bacterial biofilms in chronic rhinosinusitis. Ann Otol Rhinol Laryngol Suppl. 2006;196:35-39. Abstrakt

7. Ponikau JU, Sherris DA. The role of airborne mold in chronic rhinosinusitis. J Allergy Clin Immunol. 2006;118:762-763. Abstrakt

8. Bachert C, Gevaert P, Zhang N, et al. Role of staphylococcal superantigens in airway disease. Chem Immunol Allergy. 2007;93:214-236. Abstrakt

9. Doyle PW, Woodham JD. Evaluation of the microbiology of chronic ethmoid sinusitis. J Clin Microbiol. 1991;29:2396. Abstrakt

10. Shapiro ED, Milmoe GJ, Wald ER, et al. Bacteriology of the maxillary sinuses in patients with cystic fibrosis. J Infect Dis. 1982;146:589. Abstrakt

11. Sakakura Y, Majima Y, Harada T, et al. Nasal mucociliary transport of chronic sinusitis in children. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 1992;118:1234-1237. Abstrakt

12. Benninger MS, Ferguson BJ, Hadley JA, et al. Adult chronic rhinosinusitis: definitions, diagnosis, epidemiology, and pathophysiology. Otolaryngol Head Neck Surg. 2003;129(3 suppl):S1-S32. Abstrakt

13. Lane AP, Pine HS, Pillsbury HC 3rd. Allergy testing and immunotherapy in an academic otolaryngology practice: a 20-year review. Otolaryngol Head Neck Surg. 2001;124:9-15. Abstrakt

14. Weldon DR. What drives the inflammatory response in rhinosinusitis. Allergy Asthma Proc. 2006;27:441-446. Abstrakt

15. Chee L, Graham SM, Carothers DG, et al. Immune dysfunction in refractory sinusitis in a tertiary care setting. Laryngoscope. 2001;111:233-235. Abstrakt

16. Briggs RD, Wright ST, Cordes S, et al. Smoking in chronic rhinosinusitis: a predictor of poor long term outcome after endoscopic sinus surgery. Laryngocope. 2004;114:126-128. Abstrakt

17. Lanza DC, Kennedy DW. Adult rhinosinusitis defined. Otolaryngol Head Neck Surg. 1997;117:S1-S7. Abstrakt

18. Thomas M, Yawn BP, Price D, et al; European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps Group. EPOS primary care guidelines: European position paper on the primary care diagnosis and management of rhinosinusitis and nasal polyps 2007 - a summary. Prim Care Respir J. 2008;17:79-89. Tam mətn Abstrakt

19. Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, et al. Clinical practice guideline (update): adult sinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg. 2015;152(suppl 2):S1-S39. Tam mətn Abstrakt

20. Slavin RG, Spector SL, Bernstein IL, et al. The diagnosis and management of sinusitis: a practice parameter update. J Allergy Clin Immunol. 2005;116(suppl 6):S13-S47. Abstrakt

21. Bhattacharyya N, Fried MP. The accuracy of computed tomography in the diagnosis of chronic rhinosinusitis. Laryngoscope. 2003;113:125-129. Abstrakt

22. American College of Radiology. ACR appropriateness criteria: sinonasal disease. 2012. http://www.acr.org (last accessed 12 July 2016).

23. Kuhn, JP. Imaging of the paranasal sinuses: current status. J Allergy Clin Immunol. 1986;77:6-8. Abstrakt

24. Araujo E, Palombini BC, Cantarelli V, et al. Microbiology of middle meatus in chronic rhinosinusitis. Am J Rhinol. 2003;17:9-15. Abstrakt

25. Dubin MG, Ebert CS, Coffey CS, et al. Concordance of middle meatal swab and maxillary sinus aspirate in acute and chronic sinusitis: a meta-analysis. Am J Rhinol. 2005;19:462-470. Abstrakt

26. Soler ZM, Oyer SL, Kern RC, et al. Antimicrobials and chronic rhinosinusitis with or without polyposis in adults: an evidenced-based review with recommendations. Int Forum Allergy Rhinol. 2013;3:31-47. Abstrakt

27. US Food and Drug Administration. Fluoroquinolone antibacterial drugs: drug safety communication - FDA advises restricting use for certain uncomplicated infections. May 2016. http://www.fda.gov (last accessed 16 July 2016). Tam mətn

28. Mösges R, Heubach CP. What is the evidence for non-antibiotic drug therapy of rhinosinusitis? Laryngorhinootologie. 2011;90:740-746. Abstrakt

29. Chong LY, Head K, Hopkins C, et al. Intranasal steroids versus placebo or no intervention for chronic rhinosinusitis. Cochrane Database Syst Rev. 2016;(4):CD011996. Tam mətn Abstrakt

30. Chong LY, Head K, Hopkins C, et al. Different types of intranasal steroids for chronic rhinosinusitis. Cochrane Database Syst Rev. 2016;(4):CD011993. Tam mətn Abstrakt

31. Wang C, Lou H, Wang X, et al. Effect of budesonide transnasal nebulization in patients with eosinophilic chronic rhinosinusitis with nasal polyps. J Allergy Clin Immunol. 2015;135:922-929. Tam mətn Abstrakt

32. Rudmik L, Soler ZM. Medical therapies for adult chronic sinusitis: a systematic review. JAMA. 2015;314:926-939. Abstrakt

33. Chong LY, Head K, Hopkins C, et al. Saline irrigation for chronic rhinosinusitis. Cochrane Database Syst Rev. 2016;(4):CD011995. Tam mətn Abstrakt

34. Steinke JW, Borish L. Leukotriene receptors in rhinitis and sinusitis. Curr Allergy Asthma Rep. 2004;4:217-223. Abstrakt

35. Sindwani R, Metson R. Image-guided frontal sinus surgery. Otolaryngol Clin North Am. 2005;38:461-471. Abstrakt

36. Smith TL, Stewart MG, Orlandi RR, et al. Indications for image-guided sinus surgery: the current evidence. Am J Rhinol. 2007;21:80-83. Abstrakt

37. Mehta U, Huber TC, Sindwani R. Patient expectations and recovery following endoscopic sinus surgery. Otolaryngol Head Neck Surg. 2006;134:483-487. Abstrakt

38. Chester AC, Antisdel JL, Sindwani R. Symptom-specific outcomes of endoscopic sinus surgery: a systematic review. Otolaryngol Head Neck Surg. 2009;140:633-639. Abstrakt

39. Chester AC, Sindwani R, Smith TL, et al. Systematic review of change in bodily pain after sinus surgery. Otolaryngol Head Neck Surg. 2008;139:759-765. Abstrakt

40. Chester AC, Sindwani R, Smith TL, et al. Fatigue improvement following endoscopic sinus surgery: a systematic review and meta-analysis. Laryngoscope. 2008;118:730-739. Abstrakt

41. Ebbens FA, Georgalas C, Luiten S, et al. The effect of topical amphotericin B on inflammatory markers in patients with chronic rhinosinusitis: a multicenter randomized controlled study. Laryngoscope. 2009;119:401-408. Abstrakt

42. Lim M, Citardi MJ, Leong JL.Topical antimicrobials in the management of chronic rhinosinusitis: a systematic review. Am J Rhinol. 2008;22:381-389. Abstrakt

43. National Institute for Health and Care Excellence. Balloon catheter dilation of paranasal sinus ostia for chronic sinusitis. September 2008. http://www.nice.org.uk (last accessed 12 July 2016). Tam mətn

44. Taghi AS, Khalil SS, Mace AD, et al. Balloon sinuplasty: balloon-catheter dilation of paranasal sinus ostia for chronic rhinosinusitis. Expert Rev Med Devices. 2009;6:377-382 Abstrakt

45. Batra PS, Ryan MW, Sindwani R, et al. Ballon catheter technology in rhinology: reviewing the evidence. Laryngoscope. 2011;121:226-232. Abstrakt

46. Chandler JR, Langenbrunner DJ, Stevens ER. The pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis. Laryngoscope. 1970;80:1414-1428. Abstrakt

47. Parell GJ, Becker GD. Neurological consequences of scuba diving with chronic sinusitis. Laryngoscope. 2000;110:1358-1360. Abstrakt

İxtisaslara görə kateqoriyalar

Xronik sinusit.

Hesab

Ən çox oxunanlar