Təsiredici maddə: hər örtüklü tabletin tərkibində 850 mq metformin-hidroxlorid vardır.

Köməkçi maddələr: polivinilpirrolidon (PVP K 30), mikrokristallik sellüloza (AVİCEL PH 102), maqnezium- stearat, etil spirti, Opadry Y-1 7000 ağ, titan 4-oksid.

 

Farmakoterapevtik qrupu

Biquanid qrupu peroral hipoqlikemik dərman vasitəsi.

 

Farmakoloji xüsusiyyətləri

Farmakodinamikası

Metformin biquanid qrupundan antihiperqlikemik vasitə olub, 2-ci tip şəkərli diabet zamanı bazal və qida qəbulundan sonra plazmada qlükozanın səviyyəsini azaldaraq qlükozaya qarşı tolerantlığı yaxşılaşdırır. Təsir mexanizmi digər peroral hipoqlikemik preparatlardan fərqlidir.

Metformin əsasən 3 yolla təsir göstərir:

1.      Qaraciyərdə qlükoneogenezi zəiflətməklə qlükozanın miqdarını azaldır

2.      Periferik qlükozanın toxumalarda zəbt və utilizasiyasını artıraraq, insulinə qarşı həssaslığı artırır

3.      Qlükozanın mədə-bağırsaq sistemindən sorulmasını zəiflədir.

Metformin insulin sintezini artırmır və buna görə də sulfanilkarbamid törəmələrindən fərqlı olaraq, istər 2-ci tip şəkərli diabeti olan xəstələrdə, istərsə də sağlam insanlarda hipoqlikemiya yaratmır və hiperinsulinemiyaya səbəb olmur. Metforminlə müalicə müddətində aclıq insulin səviyyələri və gün ərzində davam edən insulin cavabı azalarkən, insulinın sekresiyası dəyişmir.

 

Farmakokinetikası

Sorulma və biomənimsənilmə: Daxilə qəbul olunan 850 mq metforminin biomənimsənilməsi təxminən

50-60%-dir. Aparılan tədqiqatlarda metformini 850 mq-2550 mq-lıq dozalarda qəbul etdikdə biomənimsənilmənin dozadan asılı olmadığı aşkar olunmuşdur. Bunun səbəbi metforminin xaric olmasından daha çox onun kifayət qədər sorulmaması ilə bağlıdır.

Qida qəbulu metforminin sorulmasını gecikdirir və ya uzadır. Metformin 850 mq tabletin farmakokinetik parametrləri: qida ilə qəbulu zamanı acqarına qəbuluna nisbətən plazmada maksimal konsentrasiyası (C_max) 40% daha aşağıdır, konsentrasiya-zaman əyrisi altındakı sahəsi (AUC) 25% aşağıdır və maksimal plazma konsentrasiyasına çatma vaxtı (T_max) 35 dəqiqə və daha uzundur. Bu fərqin kliniki əhəmiyyəti öyrənilməyib.

Paylanması: Metformin cüzi olaraq plazma proteinləri ilə birləşir. Metformin adi dozalarda tətbiq edildikdə sabit plazma konsentrasiyaları 24-48 saat ərzində əldə edilir.

Metabolizmi və xaricolması: Vena daxilinə birdəfəlik tətbiq edildikdə metformin sidiklə dəyişilməmiş halda xaric olunur, qaraciyərdə metabolizmə uğramır və öd yolları ilə xaric olunmur. Metforminin böyrək klirensi, kreatinin klirensindən təxminən 3,5 dəfə yüksəkdir. Bu, dərmanın əsasən tubulyar sekresiya ilə xaric olmasını göstərir. Metforminin peroral tətbiqindən sonra sorulan dərmanın təxminən 90% -i böyrəklər vasitəsilə 24 saat ərzində xaric olunur. Metforminin yarımxaricolma dövrü təqribən 6,2 saatdır.

 

İstifadəsinə göstərişlər

2-ci tip şəkərli diabeti olan xəstələrdə şəkərin miqdarına nəzarəti yaxşılaşdırmaq üçün metformin həm monoterapiya şəklində, həm də idman və pəhrizlə müalicəyə əlavə olaraq istifadə olunur. Metforminin 10 yaşından böyük uşaqlarda istifadəsi mümkündür.

Metformin böyüklərdə (>17 yaş) şəkərin miqdarına nəzarəti yaxşılaşdırmaq üçün sulfanilkarbamid törəmələri ilə və ya insulinlə birlikdə istifadə oluna bilər.

 

Əks göstərişlər

1. Böyrək xəstəlikləri və ya böyrək funksiyasının pozulması olan xəstələr (zərdab kreatinin səviyyəsi

>1,4 mq/dl).

2. Ürək çatışmazlığı səbəbilə müalicə alan xəstələr.

3. Metforminə qarşı yüksək həssaslığı olan xəstələr.

4. Kəskin və ya xroniki metabolik asidozlar (diabetik ketoasidoz, diabetik prekoma).

 

Xüsusi göstərişlər

Laktoasidoz: Metforminin akkumulyasiyası ilə bağlı meydana çıxa biləcək laktoasidoz nadir, lakin ciddi bir metabolik fəsaddır. Laktoasidoz kəskin böyrək çatışmazlığı olan diabetli xəstələrdə aşkar olunur. Diabet üzərində nəzarəti gücləndirməklə, ketoz, uzunmüddətli aclıq, alkoqolun həddən artıq qəbulu, qaraciyər çatışmazlığı və hipoksiya ilə müşayiət olunan risk artırıcı vəziyyətlərə güclü nəzarət etməklə laktoasidoz hallarını azaltmaq olar.

Böyrək funksiyasına nəzarət: Metformin böyrəklər vasitəsilə xaric olunur. Bu səbəbdən metforminin orqanizmdə toplanması və laktoasidozun əmələ gəlmə riski böyrək funksiyasının pozulma dərəcəsindən asılı olaraq artır.

Bu səbəbdən, yaşına görə zərdab kreatininin səviyyələri normadan artıq olan xəstələrdə metformin istifadə olunmamalıdır. Yaşlı xəstələrdə isə metformin ehtiyatla istifadə olunmalıdır və minimal təsiredici doza seçilməlidir. 80 yaşdan yuxarı xəstələrdə böyrək funksiyasına nəzarət olunmalıdır və dərmanın maksimal dozası verilməməlidir.

Radioloji müayinə aparılan xəstələrdə venadaxili yeridilən kontrast maddə böyrək funksiylarında dəyişikliklərə səbəb ola biləcəyindən, metforminin bu xəstələrə verilməsi müvəqqəti olaraq (48 saat əvvəl) dayandırılmalı və böyrək funksiyaları müayinə edildikdən sonra təkrar başlanmalıdır.

Hipoksiya vəziyyətləri: Hipoksiya, kardiovaskulyar şok, kəskin ürək çatışmazlığı, kəskin miokard infarktı və digər hipoksiya vəziyyətləri, laktoasidozla müşayiət edildiyindən və prerenal azotemiyaya səbəb ola biləcəyindən metforminin tətbiqi tamamilə dayandırılmalıdır.

Cərrahiyyədə tətbiqi: Hər hansı bir cərrahi əməliyyatdan əvvəl (xəstənin ağızdan qatı və duru qida qəbuluna əngəl olmayan kiçik əməliyyatlar istisna olmaqla) metforminin qəbulu müvəqqəti olaraq dayandırılmalıdır və xəstənin böyrək funksiyaları əməliyyatdan sonra müayinə edilməklə təkrar başlanmalıdır.

Alkoqol qəbulu: Alkoqol metforminin laktat metabolizmi üzərindəki təsirini gücləndirir. Bu səbəbdən xəstələr artıq alkoqol qəbul etməmələri barədə xəbərdar edilməlidirlər.

Qaraciyər funksiyasının pozulmaları: Qaraciyər funksiyalarının pozulması laktoasidoz ilə əlaqəli ola bildiyindən, qaraciyər xəstəliyinin laborator və ya klinik əlamətləri olan şəxslərdə metformin ehtiyatla istifadə edilməlidir.

Hipoqliкemiya: Normal kalorili qida ilə birlikdə metforminin qəbulu xəstələrdə hipoqlikemiya törətmir, lakin kalori qəbulu az olduğunda hipoqlikemiya meydana çıxa bilər.

Qanda şəkər tənziminin pozulması:Hər hansı bir diabetik rejim ilə sabitləşmiş xəstələrdə yüksək hərarət, travma, infeksiya və cərrahiyyə əməliyyatı ilə bağlı olaraq qanda şəkərin tənzimlənməsində pozulmalar müşahidə edilə bilər. Belə hallarda metforminin qəbulu kəsilməli və insulin təyin edilməlidir.

 

Hamiləlik və laktasiya dövründə istifadəsi

Hamiləlik (B kateqoriyası)

Son tədqiqatlar göstərmişdir ki, hamiləlik dövründə qanda qlükoza səviyyəsinin qeyri-normal olması anadangəlmə anomaliyaların riskini artırır. Əksər mütəxəssislər hamiləlik zamanı insulinin istifadəsini tövsiyə edirlər. Hamiləlik dövründə mütləq göstəriş olmadıqda metformin istifadə olunmamalıdır.

Laktasiya

Metforminin ana südünə keçib-keçmədiyi haqqında məlumat olmadığı üçün laktasiya dövründə istifadə olunmamalıdır.

 

Uşaqlarda istifadə

2-ci tip diabeti olan, 10-16 yaşlar arasındakı pediatrik xəstələrdə metforminin effektivliyi və təhlükəsizliyi təsdiqlənmişdir. Uşaqlarda tövsiyə olunan maksimal günlük doza 2000 mq təşkil edir.

 

Nəqliyyat vasitələrini və potensial təhlükəli mexanizmləri idarəetmə qabiliyyətinə təsiri

Metforminin qəbulu hipoqlikemiya törətmir. Bu səbəbdən nəqliyyat vasitələrini və mexanizmləri idarəetmə qabiliyyətinə təsir göstərmir. Buna baxmayaraq metformin ilə birlikdə digər antidiabetik dərman vasitələri istifadə edən xəstələr hipoqlikemiya ehtimalı olduğundan diqqətli olmalıdırlar.

 

Digər dərman vasitələri ilə qarşılıqlı təsiri

Furosemid: Furosemid metforminin böyrək klirensini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməyərək, plazma və qanda C_max 22%, qan AUC göstəricisini 15% artırır. Metformin ilə birlikdə istifadə olunduqda furosemidin böyrək klirensində dəyişiklik qeyd olunmur; C_max 31%, AUC 12% və yarımxaricolma dövrü 32% azalır.

Nifedipin: Sağlam könüllülərdə tək doza ilə keçirilən tədqiqat göstərmişdir ki, nifedipin metforminin plazmada C_max 20% və AUC göstəricisini 9% artırmışdır. Metforminin T_max və yarımxaricolma dövrü dəyişilməmişdir. Nifedipin metforminin sorulmasını artırmışdır. Metforminin nifedipinə olan təsiri isə minimaldır.

Kation preparatları: Böyrək tubulyar sekresiyası ilə xaric olunan kation preparatların (diqoksin, morfin, prokainamid, хinidin, ranitidin, triamteren, trimetoprim, vankomisin və s.) nəzəri olaraq metformin ilə qarşılıqlı təsir ehtimalı vardır. Belə qarşılıqlı təsir metformin və peroral yolla tətbiq olunan simetidin arasında müşahidə edilmişdir. Metforminin plazmada və qanda maksimal konsentrasiyası 60% artmışdır; plazma və qan AUC göstəricisi 40% artmışdır. Metformin isə simetidinin farmakokinetikasına təsir etmir. Bu tip qarşılıqlı təsirlərin nəzəri olmasına baxmayaraq, kation preparatları qəbul edən xəstələrdə diqqətli olmaq lazımdır.

Digərləri: Hiperqlikemiya törədə bilən bəzi preparatlar, qlikemiya üzərində nəzarətin itirilməsinə səbəb ola bilərlər. Tiazidlər və digər diuretiklər, kortikosteroidlər, fenotiazinlər, tireoid preparatları, estrogenlər, oral kontraseptivlər, fenitoin, nikotin turşusu, simpatomimetiklər, kalsium kanallarının blokatorları və izoniazid belə preparatlara aiddirlər. Bu preparatlar metformin qəbul edən xəstələrə verildikdə hiperqlikemiya riski artır; bu səbəbdən xəstə ciddi nəzarət altında olmalıdır. Metformin qəbul edən xəstələrdə bu tip preparatların qəbulu dayandırıldıqda isə, hipоqlikemiya yaranma ehtimalına görə xəstə ciddi nəzarət altında olmalıdır.

Etanol: Laktoasidoz hallarını artıra bilər və hipоqlikemiyanın yaranmasına səbəb ola bilər.

Bitki vasitələri: Xrom, sarımsaq, aloe və acı yemiş ilə birlikdə istifadə zamanı hipоqlikemiya riski arta bilir.
Qida: Preparatın sorulmasını geciktirə bilər. B₁₂ vitamini və/və ya fol turşusu sorulmasını azalda bilər.

Metformin plazma zülalları ilə çox az miqdarda birləşdiyi üçün plazma zülalları ilə yüksək miqdarda birləşən salisilatlar, sulfanilamidlər, xloramfenikol və probenisid kimi dərmanlarla az qarşılıqlı təsirə girir.

 

İstifadə qaydası və dozası

Böyüklərdə istifadəsi:

Monoterapiya və digər peroral antidiabetik vasitələrlə kombinasiya

-          Standart başlanğıc dozası gündə 2-3 dəfə 500 mq və ya 850 mq təşkil edərək qida ilə birlikdə və ya qida qəbulundan sonra qəbul edilir.

-          10-15 gün sonra qanda qlükoza göstəriciləri bərpa olunduqda doza tənzimlənməlidir. Dozalarda az bir artım qastrointestinal tolerantlığının yaranmasına səbəb ola bilər. Metforminin tövsiyə olunan maksimal dozası gündə 3 q təşkil edir.

-          Digər peroral antidiabetik vasitə metforminlə əvəz edildikdə həmin vasitə kəsilməli və metforminin qəbulu yuxarıda göstərilən dozalarla başlanılmalıdır.

 

İnsulin ilə birlikdə istifadəsi

Qanda qlükoza səviyyəsinə nəzarəti yaxşılaşdırmaq üçün metformin insulinlə birlikdə istifadə oluna bilər. Metformin gündə 2-3 dəfə standart başlanğıc dozada verilərkən insulinin dozası qanda qlükoza səviyyəsinə müvafiq tənzimlənir.

 

Yaşlı xəstələrdə istifadəsi:

Yaşlı xəstələrdə böyrək funksiyasının zəifləmə ehtimalı olduğuna görə mertforminin dozası böyrək funksiyası yoxlanılmaqla tənzimlənməlidir.

 

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə istifadə:

Monoterapiya və insulin ilə birlikdə istifadəsi

-          Asformin örtüklü tabletlər 10 yaşdan yuxarı uşaqlarda və yeniyetmələrdə istifadə oluna bilər.

-          Standart başlanğıc dozası gündə 1 dəfə 500 mq və ya 850 mq olaraq qida qəbulu ilə birlikdə və ya qida qəbulundan sonra verilir.

-          10-15 gün sonra qanda qlükoza göstəriciləri bərpa olunduqda doza tənzimlənməlidir. Dozalarda az bir artım qastrointestinal tolerantlığının yaranmasına səbəb ola bilər. Metforminin tövsiyə olunan maksimal dozası gündə 2 q olub, 2 və ya 3 dəfəyə bölünərək qəbul edilir.

 

Əlavə təsirləri

Mədə-bağırsaq traktına: Ürəkbulanma, qusma, ishal, qarın ağrısı və bədən kütləsinin azalması müşahidə oluna bilər (>10%), ağızda metal tamı (3%). Bu əlavə təsirlər müalicənin başlanğıcında meydana çıxa bilər və əksər hallarda müvəqqəti xarakter daşıyır. Qastrointestinal əlavə təsirləri azaltmaq üçün metformini qida ilə və ya qida qəbulundan sonra gündə 2 və ya 3 dozaya bölünmüş şəkildə qəbul etmək tövsiyə olunur. Dozanın tədricən artırılması qastrointestinal tolerantlığı artıra bilər.

Ürək-damar sisteminə: Sinədə diskomfort, istilik halları və taxikardiya.

Dəriyə: Bəzi hiperhəssas şəxslərdə zəif eritema müşahidə oluna bilər. Belə əlavə təsirlərin sıxlığı çox azdır (<0,01%).

Mərkəzi sinir sisteminə: Nadir hallarda - baş ağrısı, narahatlıq, sərsəmləşmə, yorğunluq.

Hematoloji əlavə təsirləri: Uzun müddət metformin qəbul edən xəstələrdə B₁₂ vitamininin sorulmasının və zərdab səviyyəsinin azalması müşahidə olunur və adətən klinik əhəmiyyət daşımır (< 0,01%).

Endokrin/metabolik əlavə təsirləri: Laktoasidoz metforminlə müalicə zamanı nadir hallarda müşahidə olunan, lakin ciddi nəticələrə yol aça bilən bir əlavə təsirdir. Hipoqlikemiyaya səbəb olan kardiovaskulyar kollaps, tənəffüs çatışmazlığı, kəskin miokard infarktı, kəskin durğun ürək çatışmazlığı və septisemiya kimi klinik vəziyyətlərdə dərmanın qəbulu kəsilməlidir.

Tənəffüs sistemi tərəfindən: Dispnoe, yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları.

Sinir-əzələ əlavə təsirləri: Mialgiya.

Gözlənilməyən təsirlərlə qarşılaşdıqda həkimə müraciət edin.

 

Doza həddinin aşılması

Metforminin çox yüksək dozada qəbul edilməsi zamanı ağır hipoqlikemiya müşahidə olunmamışdır. Lakin artıq dozalanma zamanı laktoasidoz törənə bilər. Metforminlə intoksikasiya zamanı hemodializ tövsiyə olunur.