Ədəbiyyat siyahısının son yenilənmə tarixi: yanvar 2016-cı il. Məqalənin son yenilənmə tarixi: noyabr 2015-ci il.
Məqalənin növbəti yenilənmə tarixi: mart 2018-ci il.
GİRİŞ.
Yarımkəskin tiroiditin müxtəlif formalarının təsnifatında bir sıra mübahisəli məqamlar vardır. Ümumiyyətlə, yarımkəskin tiroidit termini 3 müxtəlif etiologiyası olan lakin eyni klinik və laborator mənzərəyə malik xəstəliyi təsvir etmək üçün istifadə edilir: a) yarımkəskin qranulomatoz tiroidit və ya de Quervain tiroiditi, b) zahılıq dövrünün və ya postpartum tiroidit və c) yarımkəskin limfositik tiroidit (və ya ağrısız yarımkəskin tiroidit). Lakin, əksər endokrinoloq və ya qalxanabənzər vəzin xəstəlikləri ilə məşğul olan mütəxəssislər yarımkəskin tiroidit terminini məxsusi olaraq yarımkəskin qranulomatoz tiroiditi xarakterizə etmək üçün istifadə edir. jHəmin patologiyanın digər adları aşağıdakı kimidir: yarımkəskin qeyri-irinli tiroidit, nəhəng hüceyrəli tiroidit, ağrılı tiroidit və de-Kverveyn tiroiditidir. Ümumiyyətlə, hipertireozun səbəbləri sırasında yarımkəskin tiroidit çox nadir rast gəlinir və qadınlarda daha çox qeydə alınır (3-5:1).
Yarımkəskin tiroidit (yarımkəskin qranulomatoz tiroidit) boyunda ağrı və ya diskomfort, ağrılı diffuz zob və tiroid vəzi funksiyasının gözlənilən tərzdə dəyişməsi ilə xarakterizə olunur. İlk növbədə adətə hipertireoz inkişaf edir, sonra eutiroid vəziyyət yaranır və daha sonra hipotireoz inkişaf edir. Nəhayət tiroid vəzin normalı funksiyası bərpa olunur. Yarımkəskin tiroiditin diaqnostikası və müalicəsi bu məqalədə təsvir ediləcəkdir. Digər tiroidit növləri isə başqa məqalələrdə təsvir edilir.
Şəkil. Tiroid vəzi patologiyalarına görə müayinə ilk öncə xəstənin fiziki müayinəsindən başlayır.
EPİDEMİOLOGİYA.
Azərbaycanda və digər inkişafda olan ölkələrdə, habelə inkişaf etmiş qərb ölkələrində yarımkəskin tiroidit halları daha çox gənclərdə və orta yaşlı şəxslərdə rast gəlinir. Yaş artdıqca yarımkəskin tiroidit hallarının rastgəlmə tezliyi azalır.
PATOGENEZ.
Yarımkəskin tiroiditin virus infeksiyası və ya keçirilmiş viruslu xəstəlikdən sonra inkişaf edən iltihab prosesi səbəbindən yarandığı guman edilir. Yarımkəskin tiroidit diaqnozu qoyulmuş bir çox xəstənin tiroiditin inkişafından öncə yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyasını keçirmələri (adətən 2-8 həftə öncə) müəyyən edilir. Yarımkəskin tiroiditin daha çox yay aylarında rast gəlinir və Coxackievirus, parotid, qızılca, adenovirus və digər virus infeksiyaları ilə yanaşı qeydə alındığı məlumdur. Lakin digər bir epidemioloji tədqiqatda yarımkəskin tiroiditin ilin fəsilləri ilə əlaqəsi təsdiqlənməyibdir. Qeyd edilməlidir ki, qalxanabənzər vəz toxumasında viruslu daxilolma cismləri qeydə alınmır.
Yarımkəskin tiroiditin patogenezində autoimmun reaksiya aparıcı rola malik deyil, lakin HLA-B35 ilə güclü əlaqənin olduğu məlumdur. Belə guman edilir ki, yarımkəskin tiroidit subklinik virus infeksiyası zamanı virus mənşəli antigen və ya virusla zədələnmuş toxumalardan qaynaqlanan antigenlərin əsasən makrofaqlardan olan HLA-B35 molekullarına birləşməsi nəticəsində inkişaf edir. Bunun nəticəsində əmələ gələn antigen-HLA-B35 kompleksi sitotoksik T limfositlərin aktivləşməsinə və tiroid vəzinin follikulyar hüceyrələrinin zədələnməsinə gətirib çıxarır. Qeyd olunmalıdır ki, autoimmun tiroid vəzi xəstəliklərindən fərqli olaraq, yarımkəskin tiroiditdə müşahidə edilən immun reaksiyalar davamlı olmur.
Yarımkəskin tiroioditin yaranmasına təsir edən faktorlardan asılı olmayaraq, inkişaf edən tiroid vəzinin iltihabı tiroid follikullarını zədələyir və follikullarda toplanan tiroqlobulinin proteolizini aktivləşdirir. Nəticədə isə qan dövranına çoxlu miqdarda tiroksin (T4) və triyodtironin (T3) hormonlarının sekresiyası baş verir ki, bu da klinik və biokimyəvi hipertireoz mənzərəsinə gətirib çıxarır. Yarımkəskin tiroiditin bu mərhələsi follikulyar hüceyrələrdə toplanmış tiroqlobulin rezervi tükənənədək davam edir. Bu zaman yeni hormonların sintezi dayanmış olur. Səbəbi isə həm tiroid vəzinin follikulyar hüceyrələrinin zədələnməsi, həm də qanda sirkulyasiya edən T4 və T3 hormonlarının səviyyəsi yüksək olduğundan TSH hormonun sekresiyasının inqibisiyasıdır.
İltihab prosesi səngidikdə tiroid follikullarının regenerasiyası baş verir və tiroid hormonlarının sintezi və sekresiyası bərpa olunur. Bu zaman tiroid vəzi eutiroid vəziyyətindən hipotireoz vəziyyətinə keçir. Hipotireoz vəziyyəti adətən tiroid vəzi normal həcmdə tiroid hormonlarını sintezetmə bacarığını bərpa edənədək davam edir. Hər bir mərhələ adətən 2-8 həftə davam edir. Bir sıra hallarda eutiroid mərhələ daha qısamüddətli ola bilər.
PATOLOGİYA.
Tiroid vəzi adətən orta dərəcədə böyümüş olur. İri-diametrli iynə biopsiyasında tiroid toxumasının neytrofillər, limfositlər, histiositlər və nəhəng hüceyrələrlə yayılmış infiltrasiyası, habelə tiroid vəzi follikullarının kollapsı və tiroid vəzinin follikulyar hüceyrələrinin nekrozu müəyyən edilir. Daha gec mərhələdə fibroz da müşahidə edilə bilər, lakin ən son nəticədə tiroid vəzinin normal histologiyası bərpa olunur. İncə-iynə aspirasiyasında da eyni iltihab hüceyrələri, o cümlədən, follikulyar hüceyrələrin topaları və kolloid kütlələri qeydə alınır.
Şəkil. Qalxanabənzər vəzin patologiyalarında US müayinəsi və şübhəli ocaqların incə iynə biopsiyası geniş istifadə edilir.
KLİNİK XÜSUSİYYƏTLƏR.
Klinik mənzərə.
Tədqiqatların birində yarımkəskin tiroiditi olan 94 xəstənin analizi göstərmişdir ki, 96%-də ilk klinik simptom ağrı olub. Ağrının başlanğıcı qəfləti və ya tədricən ola bilər və bəzən yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyasından sonra yaranır. Ağrı tiroid vəzi nayihəsi ilə məhdudlaşmış ola bilər və ya boyunun yuxarı hissəsinə, çənəyə, boğaza, döş qəfəsinin yuxarı hissəsinə və ya qulaqlara irradiasiya edə bilər. Öskürək və ya boyunun döndərilməsi zamanı ağrının şiddəti arta bilər. Bu səbəbdən xəstələrin bəziləri ilk öncə otorinolarinqoloqun konsultasiyasına müraciət edir. Halsızlıq, yüksək hərarət, əzginlik, iştahasızlıq və miyalgiyalar da tez-tez rast gəlinir.
Müayinədə tiroid vəzinin adətən mülayim və ya orta dərəcədə diffuz və ya qeyri-simmetrik böyüməsi və demək olar ki, bütün hallarda ağrılı olması müəyyən olunur. Bəzi hallarda ağrı o qədər şiddətli olur ki, xəstə boyunun palpasiyasına belə dözə bilmir. Əksər xəstələrdə başlanğıcda tiroid vəzinin hər iki payı prosesə cəlb olunmuş olur, lakin ağrı, hissiyatlılıq və böyümə birtərəfli də ola bilər və ya ilk öncə bir tərəfdə başlayıb, günlər və həftələr sonra vəzin digər hissələrinə yayıla bilər. Xəstələrin təxminən yarısında hipertireozun simptom və əlamətləri müşahidə edilir. Lakin xəstəliyin aparıcı simptomları boyun ağrısı və hissiyatlılıq olduğundan, onlar olmadıqda yarımkəskin tiroidit diaqnozu detallı müayinədən sonra qoyulmalıdır. Xəstələrdə bədən temperaturunun yüksəlməsi halları da baş verə bilər.
Tiroid vəzinin iltihabı və hipertireoz vəziyyəti keçib gedəndir (tranzitor) və adətən 2-8 həftə ərzində (hətta müalicəsiz belə) tədricən aradan qalxır. Tranzitor hipertireozdan sonra adətən asimptomatik tranzitor (keçib gedən) hipotireoz dövrü başlayır və 2-8 həftə və ya daha uzun müddət davam edir. Hipotireozdan sonra tiroid vəzinin funksiyası demək olar ki, tam şəkildə bərpa olunur və normallaşır.
Meyo Klinikasında 160 xəstənin iştirakı ilə aparılan tədqiqatdan məlum olmuşdur ki, yarımkəskin tiroidit keçirmiş xəstələrin 15%-də levotiroksinlə terapiya tələb edən daimi hipotireoz inkişaf edib. Həmin tədqiqatda iştirak etmiş xəstələrin yalnız 4%-də 6-21 il ərzində təkrar yarımkəskin tiroidit halı qeydə alınmışdır.
Hipertireozun adətən yüngül dərəcəli və tranzitor olmasına baxmayaraq, bəzi xəstələrdə mədəciklərin taxikardiyası və hipertiroid krizi kimi ciddi ağırlaşmalar inkişaf edə bilər.
Laborator tapıntılar.
Tiroid vəzinin artmış ağrılı həssaslığı ilə yanaşı demək olar ki, bütün xəstələrdə xəstəliyin erkən mərhələlərində hipertireoza dəlalət edən laborator biokimyəvi nəticələr (yüksək sərbəst T4 və T3, aşağı TSH) müəyyən edilir. Qanda sərbəst T4 və T3 konsentrasiyaları adətən mülayim dərəcədə artmış olur. Qreyvs hipertireozu olan xəstələrdən fərqli olaraq, adətən T3 səviyyəsi T4 ilə eyni dərəcədə qalxmış olur. Hipertireoz tranzitordur və adətən 2-8 həftə davam edir. Bundan sonra asimptomatik, klinik və ya subklinik hipotireoz dövrü inkişaf edir (qanda TSH səviyyəsi yüksək, sərbəst T4 və T3 səviyyələri isə aşağı və ya normada).
Şəkil 1. Yarımkəskin tiroidit. Xəstəliyin inkişaf mərhələsinə uyğun olaraq qalxanabənzər vəzin funksional dəyişiklikləri (hormonal status).
Qanda EÇS (eritrositlərin çökmə sürəti) adətən saatda 50 mm-dən çox olur və bəzən saatda 100 mm də ola bilər. C-reaktiv zülalın səviyyəsi də yüksəlmiş olur. Digər müvafiq laborator tapıntılara qanda tiroqlobulin konsentrasiyasının yüksək olması (tiroid vəzindən sekresiya nəticəsində), anemiya və leykositoz aiddir. Qaraciyərin funksional testləri də çox vaxtı xəstəliyin ilkin mərhələsində qeyri-normal olur, lakin yaxşılaşma başladıqdan sonra tədricən 1-2 ay ərzində normallaşır. Qanda anti-tiroid peroksidaza və ya anti-tiroqlobulinə qarşı anticismlər adətən qeyd edilmir və ya çox aşağı miqdarda təyin olunur. Bəzi xəstələrdə xəstəliyin tranzitor subklinik və ya klinik hipotireoz mərhələlərində qanda anti-tiroid anticismlərin səviyyəsi artmış olur. Bu isə xəstəliyin əvvəlki mərhələsində baş verən iltihab nəticəsində əmələ gələn tiroid antigenlərinə qarşı cavab reaksiya səbəbindən baş verir.
Görüntüləmə.
Yarımkəskin tiroiditi və hipertireozu olan xəstələrdə aparılan radioaktiv yod və ya texnesiumla diaqnostik görüntüləmə zamanı hipertiroid mərhələsində radionuklidin yavaş və ya zəif heterogen xüsusiyyətlərlə müşayiət olunan mənimsənilməsi müəyyən edilir. US müayinəsində tiroid vəzi normal və ya böyümüş olur. Ölçüsündən asılı olmayaraq, USM-də tiroid vəzi lokal və ya diffuz hipoexogen görünür. Hipertiroid vəziyyətində rəngli doppler sonoqrafiyasında tiroid vəzinə qan axının azalması müşahidə edilir. Əksinə Qreyvs xəstəliyi ilə bağlı hipertiroidizm hallarında qan axının artımı qeydə alınır. Xəstənin sağalmasından sonra US müayinəsində tiroid vəzinin norma daxilində olduğu görünür.
Şəkil. Tiroid vəzinin xəstəlikləri. Xəstəlikdən asılı olaraq radioaktiv yodun mənsimsənilməsi vəziyyəti.
DİAQNOSTİKA.
Yarımkəskin tiroidit diaqnozu klinik müayinə əsasında qoyulur. Əksər xəstələrdə xəstəliyin klinik təzahürü (boyunda ağrı, ağrının çox vaxt çənəyə irradiasiya etməsi, tiroid vəzinin palpasiyada ağrılığı və diffuz zob) diaqnozun qoyulması üçün kifayət edir. Hipertireozun simptom və əlamətləri mövcud ola da bilər, olmaya da. Lakin TSH-in səviyyəsi adətən supressiya olunmuş olur (adətən <0.1 mU/L), sərbəst tiroksin (T4) və triyodtironin (T3) səviyyələri isə yüksəlmiş olur. Buna görə də, yarımkəskin tiroiditə şübhə olan bütün xəstələrin müayinəsi zamanı qanda TSH, sərbəst T4 və T3 təyini daxil edilməlidir. Bir çox mütəxəssis tərəfindən əlavə olaraq aşağıdakı testlər təyin edilir: qanda C-reaktiv zülal və ya EÇS, radioaktiv yod və ya texnesiumla görüntüləmə. Xəstəliyin hipertiroid fazasında qanda EÇS-nin və/və ya C-reaktiv zülalın yüksək olması və radioaktiv yodun mənimsənilməsinin azalması diaqnozun təsdiqlənməsinə yardım edir.
Tiroid nayihəsində ağrı və yüngül dərəcəli hipertireozu olan xəstələrdə radioaktiv yod və ya texnesiumla görüntüləmənin ləngidilməsi nəzərdən keçirilə bilər, lakin tiroid vəzinin funksiyası monitorinq edilməlidir. Əgər növbəti bir neçə həftə ərzində tiroid vəzin funksiyası normallaşarsa və ağrı aradan qalxarsa, həmin xəstələrdə yarımkəskin tiroidit diaqnozu təsdiqlənmiş hesab edilir. Klinik mənzərəsi qeyri-müəyyən olan (məs., tiroid vəz nayihəsində hissiyatlılıq və ya ağrının az olması) xəstələrdə tiroid vəzinin sistik və/və ya solid törəmələrinin istisna edilməsi üçün US müayinəsi istifadə edilə bilər. Əlavə olaraq, Doppler sonoqrafiya ilə yarımkəskin tiroiditi (hipertiroid fazada qan axının azalması) Qreyvs xəstəliyindən (qan axını artmış olur) fərqləndirmək mümkündür. Nadir hallarda, incə iynə aspirasiyası (adətən US nəzarəti altında) aparılır ki, infeksiya (məs, abses), qanaxma, tiroid vəzin xərçəngi və ya limfoma istisna edilsin.
DİFFERENSİAL DİAQNOSTİKA.
Tiroid vəzi nayihəsində ağrı və zobun differensial diaqnostikası aşağıdakı xəstəliklər arasında aparılmalıdır: kəskin infeksion (həmçinin irinli adlanır) tiroidit və tiroid düyünü daxilinə qanaxma. Həm infeksiya, həm də qanaxma kəskin tiroid ağrısı və vəzin palpasiyasında həssaslığa səbəb ola bilər, lakin bu patologiyalarda qalxanabənzər vəzdə inkişaf edən pozuntular əsasən birtərəfli olur. Çox vacibdir ki, kəskin infeksion tiroidit yarımkəskin tiroiditdən differensiasiya edilsin. Xəstədə leykositoz olduqda infeksiyaya şübhə yaranmalı və infeksion tiroidit diaqnozu US müayinəsi və incə iynə ilə aspirasiyalı biopsiya ilə təsdiqlənməlidir. Kəskin infeksion tiroiditi olan xəstələrdə aparılan US müayinəsində sistik və ya qarışıq sistik/solid kütlənin olduğu müəyyən edilir ki, bu da absesə dəlalət edə bilər. İncə iynə aspirasiyasında neytrofillər görünür. Əldə edilmiş aspiratda bakteriyalar, göbələk, parazitar qurdların aşkarlanması üçün qram yaxma və mikrobioloji əkmə aparılır. Tiroid vəzinin funksiyası adətən normal olsa da, nadir hallarda infeksion tiroiditi olan xəstələrdə hipertireoz əlamətləri müşahidə edilir.
Xəstədə radioaktiv yodun mənimsənilməsi azalmış olsa da, klinik və laborator müayinələrdə yarımkəskin tiroiditə xas boyun nayihəsində diskomfort və EÇS-nin yüksəlməsi qeyd edilmirsə, yarımkəskin tiroidit diaqnozunu təsdiqləmək çətinləşir. Bu cür hallarda sidik analizində sidiklə ifraz edilən yodun miqdarının təyini nəzərdən keçirilir. Bu yodun mənimsənilməsinin azalmasına gətirib çıxaran müxtəlif səbəblər arasında differensiasiyanı aparmağa imkan verə bilər. Yarımkəskin tiroiditi olan xəstələrdə sidikdə yodun miqdarı <500 mkq/L-dən az olur. Əksinə, yodun mənimsənilməsinin azalması ekzogen yodun (məs., radiokontrast maddələr) qəbulu səbəbindən olduqda isə ekzogen yodun təsirinə məruz qaldıqdan sonra bir neçə həftə ərzində sidiklə ifraz edilən yodun miqdarı əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmiş olur (>1.000 mkq/L).
Xronik autoimmun tiroidit (Haşimoto tiroiditi) və ya Qreyvs hipertireozu olan xəstələrdə bəzən boyunda ağrı və tiroid vəzi nayihəsində hissiyatın artması müşahidə edilə bilər. Lakin hər iki halda boyunda ağrının dərəcəsi daha yüngül, lakin tiroid vəzin disfunksiyası daha qabarıq olur. Qreyvs hipertireozunda radioaktiv yodun mənimsənilməsi yüksək olur. Ağrısız (gizli) və zahılıq dövrünün tiroiditi hallarında da qalxanabənzər vəzin oxşar tipli funksional pozğunluqları müşahidə edilir, həmin xəstələrdə radioaktiv yodun mənimsənilməsi azalmış olur, lakin tiroid vəzində ağrı və ya boyunda artmış həssaslıq qeydə alınmır.
Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, nadir hallarda tiroid vəzi xərçəngi olan tiroid düyünləri və ya birincili tiroid limfoması hallarında da tiroid vəzi ağrılı ola bilər (buna "maliqnant psevdotiroidit" də deyilir). Lakin qeyd edilməlidir ki, yarımkəskin tiroiditi olan xəstələrin heç də hamısında US müayinəsini aparmaq tələb olunmur, lakin US müayinəsi yarımkəskin tiroiditə bənzər klinikaya malik digər patologiyaları istisna etməyə yardım edir.
Yarımkəskin tiroidit çox nadir hallarda naməlum səbəblərdən hipertermiya sindromuna səbəb ola bilər. Həmçinin hərarətlə yanaşı bəzən boyunun yuxarı nayihəsində və çənədə ağrıya səbəb olduğundan, yarımkəskin tiroidit həmdə temporal arteritlə də səhv salına bilər.
MÜALİCƏ.
Yarımkəskin tiroiditin optimal müalicəsini müəyyənləşdirməyə imkan verən klinik tədqiqatlar aparılmayıbdır. Müalicə ilə bağlı tövsiyələr əsasən müşahidələrdən və klinik təcrübədən qaynaqlanır. Yarımkəskin tiroiditi olan xəstələrin müalicəsi əsasən tiroid vəzi ağrısının və həssaslığın aradan qaldırılması, hipertireozun simptomlarının azaldılmasına yönəldilməlidir. Bəzi xəstələrdə heç bir müalicə tələb olunmur, çünki onların simptomları ya çox yüngül olur, ya da həkimə müraciət edənədək və diaqnoz təsdiqlənənədək simptomlar xeyli yaxşılaşmış olur. Tiroid vəzinin funksiyası laborator testlərlə 2-8 həftədən bir monitorinq edilməlidir ki, müvafiq olaraq ilk öncə hipertireozun aradan qalxması, daha sonra hipotireozun aşkarlanması və nəhayət tiroid vəzinin normal funksiyasının bərpası təsdiqlənmiş olunsun.
Xəstələrin əksəriyyətində iltihab əleyhinə terapiyanın (QSİƏP və ya prednizonla) aparılması məqsədəuyğundur. Başlanğıc kimi Aspirin 2600 mq/günə və ya QSİƏP (məs., naproksen 500-1000 mq gündə bölünmüş dozalarda və ya ibuprofen 1200-3200 mq/günə, bərabər bölünmüş dozalarla) istifadə edilir. Əgər 2-3 gün ərzində yaxşılaşma qeyd edilmirsə, QSİƏP-ların qəbulu dayandırılmalı və gündə 40 mq prednizonla müalicə başlanmalıdır. Prednizonla terapiya adətən 1-2 gün ərzində ağrının xeyli yaxşılaşması ilə nəticələnir. Əgər bu baş vermirsə, bu zaman yarımkəskin tiroidit diaqnozunun düzgünlüyü sual altına alınmalıdır. Kəskin ağrısı olan xəstələrdə terapiyanın məhz prednizonla başlanması məqsədəmüvafiq hesab edilə bilər.
Prednizonla aparılan müalicə ilə ağrı yaxşılaşdıqdan sonra növbəti 5-7 gün ərzində dozası hər gün 5-10 mq azaldılmaqla prednizonun qəbulu dayandırılmalıdır. Ağrı təkrar qayıdarsa, əvvəlki dozanın artırılması və onun 2 həftə ərzində davam etdirilərək, yenə də tədricən azaldılması nəzərdən keçirilə bilər. Adətən prednizonla müalicə 2-8 həftə ərzində aparılır, lakin nadir halalrda terapiyanın müddəti bundan da uzun ola bilər.
QSİƏP və prednizon sistem simptomlara səbəb ola bilər və bu preparatlar təyin olunanda xəstələrin yanaşı xəstəlikləri nəzərə alınmalı və yan təsirlər, əksgöstərişlər barədə xəstələrə ətraflı məlumat verilməlidir.
Kortikosteroid terapiyası ilə simptomatik yaxşılaşma qeyd edilsə də, bu erkən və gec mərhələ tiroid vəzi disfunksiyasının qarşısını almır. Maraqlıdır ki, tədqiqatların birində göstərilib ki, prednizonla müalicə alan xəstələrdə tranzitor hipotireoz 25% hallarda, prednizonla müalicə almayanlarda - 10% hallarda inkişaf edir. Bununla yanaşı tədqiqatlar göstərir ki, prednizonla müalicə xəstəliyin ümumi davametmə müddətini azaldır.
Hipertireoz inkişaf etdikdə, onun müalicəsi az hallarda tələb olunur, çünki simptomlar yüngül dərəcəli və qısamüddətli olur. Hipertireozla əlaqəli simptomlardan (ürək döyüntüləri, həyacan və tremor) əziyyət çəkən xəstələrin müalicəsi beta-blokator (40-120 mq propranolol və ya 25-50 mq atenolol) ilə hipertireoz aradan qalxanadək aparıla bilər.
Yarımkəskin tiroidit hallarında inkişaf edən hipertireoz tiroid hormonlarının artıq sekresiyası ilə bağlı olmadığından, həmin xəstələrin müalicəsi üçün tionamidlərin istifadəsi məqsədəuyğun deyildir. Həmin xəstələrdə radioaktiv yodun mənimsənilməsi də azalmış olduğundan, onlarda radioativ yod terapiyasının aparılması həm effektiv deyildir, həm də göstəriş hesab edilmir.
Yarımkəskin tiroiditin gedişatında hipotireoz inkişaf etdikdə, simptomlar yüngül olduğundan onun müalicəsi bir çox hallarda tələb olunmur. Lakin hipotireoz daha qabarıqdırsa (məs., TSH >10 mV/L) və ya klinik simptomlarla müşayiət olunursa, xəstənin müalicəsi 50-100 mkq/gündə levotiroksinlə 6-8 həftə ərzində aparıla bilər. Müalicə zamanı TSH səviyyəsi monitorinq edilməlidir. TSH norma daxilində olduqda isə levotiroksinin qəbulu dayandırılmalı və xəstənin vəziyyəti 4-6 həftə sonra dəyərləndirilməli və daimi hipotireoz istisna edilməlidir.
BİBLİOQRAFİYA.
- Lazarus JH. Silent thyroiditis and subacute thyroiditis. In: The Thyroid: A Fundamental and Clinical Text, 7th Ed, Braverman LE, Utiger RD (Eds), Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia 1996. p.577.
- Fatourechi V, Aniszewski JP, Fatourechi GZ, et al. Clinical features and outcome of subacute thyroiditis in an incidence cohort: Olmsted County, Minnesota, study. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88:2100.
- Golden SH, Robinson KA, Saldanha I, et al. Clinical review: Prevalence and incidence of endocrine and metabolic disorders in the United States: a comprehensive review. J Clin Endocrinol Metab 2009; 94:1853.
- Martino E, Buratti L, Bartalena L, et al. High prevalence of subacute thyroiditis during summer season in Italy. J Endocrinol Invest 1987; 10:321.
- Desailloud R, Hober D. Viruses and thyroiditis: an update. Virol J 2009; 6:5.
- Benbassat CA, Olchovsky D, Tsvetov G, Shimon I. Subacute thyroiditis: clinical characteristics and treatment outcome in fifty-six consecutive patients diagnosed between 1999 and 2005. J Endocrinol Invest 2007; 30:631.
- Volpé R, Row VV, Ezrin C. Circulating viral and thyroid antibodies in subacute thyroiditis. J Clin Endocrinol Metab 1967; 27:1275.
- Ohsako N, Tamai H, Sudo T, et al. Clinical characteristics of subacute thyroiditis classified according to human leukocyte antigen typing. J Clin Endocrinol Metab 1995; 80:3653.
- Nishihara E, Ohye H, Amino N, et al. Clinical characteristics of 852 patients with subacute thyroiditis before treatment. Intern Med 2008; 47:725.
- Arao T, Okada Y, Torimoto K, Kurozumi A, Narisawa M, Yamamoto S, et al. Prednisolone Dosing Regimen for Treatment of Subacute Thyroiditis. J UOEH. 2015 Jun 1. 37 (2):103-10.
- Sherman SI, Ladenson PW. Subacute thyroiditis causing thyroid storm. Thyroid 2007; 17:283.
- Alper AT, Hasdemir H, Akyol A, Cakmak N. Incessant ventricular tachycardia due to subacute thyroiditis. Int J Cardiol 2007; 116:e22.
- Ruchala M, Szczepanek-Parulska E, Zybek A, Moczko J, Czarnywojtek A, Kaminski G, et al. The role of sonoelastography in acute, subacute and chronic thyroiditis: a novel application of the method. Eur J Endocrinol. 2012 Mar. 166(3):425-32.
- Weihl AC, Daniels GH, Ridgway EC, Maloof F. Thyroid function tests during the early phase of subacute thyroiditis. J Clin Endocrinol Metab 1977; 44:1107.
- Pearce EN, Bogazzi F, Martino E, et al. The prevalence of elevated serum C-reactive protein levels in inflammatory and noninflammatory thyroid disease. Thyroid 2003; 13:643.
- Matsumoto Y, Amino N, Kubota S, et al. Serial changes in liver function tests in patients with subacute thyroiditis. Thyroid 2008; 18:815.
- Park SY, Kim EK, Kim MJ, et al. Ultrasonographic characteristics of subacute granulomatous thyroiditis. Korean J Radiol 2006; 7:229.
- Hiromatsu Y, Ishibashi M, Miyake I, et al. Color Doppler ultrasonography in patients with subacute thyroiditis. Thyroid 1999; 9:1189.
- Ruchala M, Szczepanek E, Sowinski J. Sonoelastography in de Quervain thyroiditis. J Clin Endocrinol Metab 2011; 96:289.
- Nikolai TF, Coombs GJ, McKenzie AK. Lymphocytic thyroiditis with spontaneously resolving hyperthyroidism and subacute thyroiditis. Long-term follow-up. Arch Intern Med 1981; 141:1455.
- Brander A. Ultrasound appearances in de Quervain's subacute thyroiditis with long-term follow-up. J Intern Med 1992; 232:321.
- Omür O, Daglýöz G, Akarca U, Ozcan Z. Subacute thyroiditis during interferon therapy for chronic hepatitis B infection. Clin Nucl Med 2003; 28:864.
- Kon YC, DeGroot LJ. Painful Hashimoto's thyroiditis as an indication for thyroidectomy: clinical characteristics and outcome in seven patients. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88:2667.
- Yang YS, Wu MZ, Cheng AL, Chang TC. Primary thyroid lymphoma mimicking subacute thyroiditis. Acta Cytol 2006; 50:710.
- Cunha BA, Chak A, Strollo S. Fever of unknown origin (FUO): de Quervain's subacute thyroiditis with highly elevated ferritin levels mimicking temporal arteritis (TA). Heart Lung 2010; 39:73.
- Yamamoto M, Saito S, Sakurada T, et al. Effect of prednisolone and salicylate on serum thyroglobulin level in patients with subacute thyroiditis. Clin Endocrinol (Oxf) 1987; 27:339.