TƏRİF.

Ən azı >4 həftə davam edən və xüsusi fibroz/qranulyasiya toxumasından formalaşmış kapsula ilə əhatə olunan maye toplantısına Pankreasın psevokistası deyilir. Bununlla müqayisədə, pankreasın absesi isə pankreasa yaxın yerləşən irin toplantısıdır. Reallıqda isə pankreasla bağlı maye toplantılarının (xüsusilə də, pankreasın nekrozu ilə müşaiyət olunan) təsnifatı heç də həmişə asan olmur.

Pankreasın psevdokistası adətən iltihablı pankreatit və ya pankreatik axacaqdan sızma səbəbindən pankreas daxilində və ya panreas ətrafında reaktiv qranulyasiya toxuması ilə əhatə olunmuş pankreatik şirə toplantısıdır. Psevdokistalar tək və ya çoxsaylı, kiçik və ya böyük ölçülü ola bilər və pankreasın daxilində və ya xaricində yerləşmiş olur. Əksər psevdokistaların pankreasın axacaqları ilə rabitəsi olur və onların tərkibində yüksək konsentrasiyada həzm fermentləri vardır.

Psevdokistaların divarları ətraf strukturlardan (məs., mədə, köndələn yoğun bağırsaq, qastrokolik omentum və pankreasın özü) formalaşır. Pankreasın psevdokistaların divarları fibroz və qranulyasiya toxumasından əmələ gəlir. Pankreasın psevdokistalarının daxili epitel örtüyü olmur və bu xüsusiyyət psevdokistanı pankreasın doğru kistoz törəmələrindən fərqləndirir.

Şəkil. Pankreasın normal KT görüntüləməsi. Görüntüdə pankreasın cismi və quyruğu qeyd olunub.

Şəkil. Pankreasın psevdokistası və onun ətrafında olan kalsifikasiyalar.

Şəkil. Pankreasın böyük absesi. KT görüntüləmədə xüsusi divarla əhatə olunmuş və tərkibində maye-qaz toplantıları da müşahidə edilir.

Şəkil. Pankreasın böyük absesi. KT görüntüləmədə xüsusi divarla əhatə olunmuş və tərkibində maye-qaz toplantıları da müşahidə edilir.

ETİOLOGİYA.

Psevdokistalar adətən kəskin pankreatitin fəsadı kimi yaranır, habelə xroniki pankreatiti olan xəstələrdə və nüfuz edən və ya küt travmaya məruz qalmış xəstələrdə əmələ gəlir.

• Kəskin pankreatit hallarının 10%-də psevdokistalar əmələ gəlir. Peripankreatik (pankreas ətrafı) toxumanın nekrozu daha sonra kollikvativ nekroza səbəb olur və nəticədə təşkilatlanaraq psevdokista əmələ gəlir. Yaranan psevdokista pankreasın axacağı ilə rabitədə ola bilər. Alternativ olaraq, psevdokista mədəaltı vəzin parenximasının nekrozu nəticəsində əmələ gələ bilər. Bu cür nekroz pankreatik axacağın zədələnməsinə və pankreatik şirənin ətrafa axmasına səbəb olur.
• Xroniki pankreatiti olan xəstələr arasında pankreatik psevdokista xroniki pankreatitin kəskinləşməsi səbəbindən və ya pankreatik axarın tədricən artan obstruksiyası nəticəsində inkişaf edir. Pankreatik axarın obstruksiyası ya axarın daralması, ya da proteindən ibarət toplantılar səbəbindən axar daxilində daşın yaranması nəticəsində baş verir. Axar daxilində təzyiqin artması axardan pankreatik şirənin sızmasına və peripankreatik maye toplantısının əmələ gəlməsi ilə nəticələnir.
• Küt və ya nüfuz edən (penetrasiya edən) travma (o cümlədən, pankreasda aparılan cərrahi müdaxilədən sonra yaranan yatrogen travma) nəticəsində pankreatik axacağın zədələnməsi baş verə bilər ki, bu da psevdokistanın formalaşmasına səbəb olur.

Şəkil. Kəskin pankreatitin KT görüntüləməsi. Mavi ox - sərhədlərin aydınlığı pozulmuş olduğu pankreasın böyüməsi, Qırmızı ox - peripankreatik maye toplantası, Qara ox - ətraf piy toxumasının peripankreatik infiltrasiyası.

Şəkil. Pankreasın psevdokistasının inkişafı (axacağın zədələnməsi ilə; axacaqla rabitə saxlanmaqla).

KLİNİKİ XÜSUSİYYƏTLƏR.

Psevdokistaların təbii gedişatına (müdaxilə və müalicəsiz) dair məlumat məhdud olsa da, bəzi araşdırmalar göstərir ki, psevdokistaların təxminən 40%-i müdaxiləsiz spontan olaraq aradan qalxmış olur. Lakin, psevdokistanın lokalizasiyası, maye toplantısının həcmi və infeksiyalaşmanın olub olmamasından asılı olaraq bir sıra kliniki problemlər meydana çıxa bilər.

• Psevdokistanın böyüməsi abdominal ağrıya, duodenal və ya öd yollarının obstruksiyasına, damarların oklyuziyasına və ya psevdokistaya yaxın yerləşən daxili orqanlara, o cümlədən, plevral və ya perikard boşluğuna fistulanın açılmasına səbəb ola bilər.
• Psevdokistanın spontan infeksiyalaşması baş verə bilər.
• Psevdokistaya bitişik yerləşən damar divarının pankreatik fermentlər tərəfindən həzm edilməsi psevdokistanın damar mənfəzinə açılmasına və psevdoanevrizmanın formalaşmasına gətirib çıxara bilər. Bu da psevdokistanın qəfl və ağrı ilə müşaiyət olunan böyüməsinə və ya pankreatik axarın mənfəzinə baş verən qanaxma (hemosuccus pancreaticus) nəticəsində mədə-bağırsaq qanaxmasına səbəb ola bilər.
• Pankreatik assit və plevral eksudat isə pankreatik axarın zədələnməsi və qarın boşluğu və ya döş qəfəsinə fistulizasiyası nəticəsində inkişaf edir.

• Anamnezdə kəskin və ya xroniki pankreatit və ya pankreasın travmasının olmaması
• KT görüntüləməsində iltihabla bağlı dəyişikliklərin olmaması
• Kista boşluğunda daxili arakəsmələrin (septasiyalar) mövcud olması.

Kistoz kütlədən əldə edilmiş maye nümunəsində amilazanın yüksək konsentrasiyada olması iltihab nəticəsində əmələ gəlmiş psevdokista ehtimalını artırsa da, bütün hallarda pankreasın kistoz törəmələrinin istisna edilməsi nəzərdən qaçırılmamalıdır.

Mayenin xarakteristikası. Daha mürəkkəb xüsusiyyətlərə malik olan pankreatik maye toplantılarını (məs., çox qatı olan, tərkibində qırıntılar olan) təyin etmək xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, bu növ xüsusiyyətlərə malik olan maye toplantılarının müalicəsi daha intensiv şəkildə aparılmalıdır. Ümumiyyətlə, kompleks maye toplantıları adətən pankreasın nekrozu olan xəstələrdə müşahidə edilir ki, bu da MRT-də daha yaxşı görünür.

Transmural drenajın aparılması üçün qərarın qəbulu nekrozun təşkilatlanması dərəcəsindən asılıdır. Drenajın aparılmasından sonra xəstələrdə infeksion ağırlaşmalar baş verə bilər. Bu cür infeksion ağırlaşmalar çox vaxt endoskopik metodlarla müalicə oluna bilər. Lakin, yadda saxlamaq lazımdır ki, zəif təşkilatlanmış nekrozlu psevdokistanın radioloji və ya endoskopik drenajı bir sıra ağırlaşmalara, xüsusilə də, psevdokistanın hissəvi drenajı/irriqasiyası (natamam drenajı) və infeksiyalaşmasına gətirib çıxara bilər. Buna görə də, psevdokistanın drenajından öncə onun tərkibinin müəyyən edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Pankreasın nekrozu. Müayinədə pankreatik nekrozun olması psevdokistanın endoskopik yolla drenajına əksgöstəriş hesab edilmir. Xüsusilə də, cərrahi müdaxiləyə yaxşı namizəd hesab edilməyən xəstələrdə (kliniki vəziyyəti ağır olan, digər yanaşı ağır xəstəlikləri olanlar) endoskopik drenaja cəhd edilə bilər. Lakin, pankreas toxumasının nekrozu hallarında endoskopik drenajın aparılmasında çox ehtiyyatlı olmaq şərtdir.  Bütün hallarda yadda saxlamaq lazımdır ki, panreatik nekrozla ağırlaşmış psevdokistanın endoskopik drenajı bir sıra hallarda az effektiv olur.

Pankreasın nekrozu olan xəstələrdə cərrahi nekrozektomiyanın aparılması nekrotik toxumanın tam evakuasiyasına imkan verir və anastomozun yaradılmasından öncə aparılmalıdır. Bəzi ixtisaslaşmış tibbi mərkəzlərdə xüsusilə seçilmiş xəstələrdə psevdokistaların endoskopik yolla transmural drenajı və nazosistik lavajı (burundan daxil edilmiş kateter) aparıla bilər. Bundan sonra isə həmin xəstələrdə bir neçə stentlər qoyula bilər.

Kista divarının yetişkənliyi. Simptomatik olan xəstələrdə qeyri-invaziv görüntüləmədə kistoz törəmənin yaxşı təsvir edilən divarı olduqda, kistanın transpapilyar və ya transmural drenajı aparıla bilər. Bütün hallarda kistanın drenajında əsas məqsəd kistanın adekvat drenajının təmin edilməsi, maye toplantısının axınına maneə olan obstruksiyanın aradan qaldırılması və xəstə və onun ailəsinin maarifləndirilməsidir. Bir çox tibb mərkəzlərində yaxşı təyin olunan divarı olan psevdokistaların drenajı transmural yolla aparılır. Bu yanaşma imkan verir ki, həmin xəstələrdə sistoenterostomiya yaradılsın, nazosistik irriqasiya kateteri qoyulsun və stentin tutulması ilə əlaqədar problemlərin profilaktikası üçün birdən çox stentin qoyulması təmin edilsin.

Divarı tam yetişməyən və ya yaxşı təyin olunmayan psevdokistalarla bağlı isə gözləmə mövqeyinin seçilməsi, mədəaltı vəzinə istirahətin verilməsi və bəzi hallarda pankreatik axacaqdan davam edən sızıntının istisna edilməsi üçün pankreatoqrafiyanın aparılması və lazım olduqda transpapilyar stentin qoyulması nəzərdən keçirilməlidir.

Lakin, davam edən simptomlardan əziyyət çəkən xəstələrdə konservativ yanaşma effekt vermədikdə psevdokistanın transmural drenajı aparıla bilər.

Psevdoanevrizmanın yaranması ehtimalı. Pankreatik psevdokistaların müalicəsində digər bir xüsusi məqam psevdoanevrizmanın istisna edilməsidir. Nəzərə alınmalıdır ki, xəstələrin 10%-də  pankreatik psevdokistası psevdoanevrizmanın formalaşması ilə ağırlaşmış olur. Psevdoanevrizmaların səhvən (psevdokista olduğu zənn edildikdə) endoskopik drenajından sonra isə ağır dərəcəli və hətta ölümlə nəticələnən qanaxma baş verə bilər. Psevdoanevrizmanın mövcudluğu endoskopik müdaxiləyə mütləq əksgöstəriş hesab edilir. Yalnız öncədən aparılmış arteriyal embolizasiyadan sonra bəzi hallarda endoskopik müdaxilə həyata keçirilə bilər.

Psevdoanevrizmanın mövcudluğundan xəbər verən üç kliniki xüsusiyyətlər vardır:

• Naməlum səbəbdən mədə-bağırsaq qanaxması
• Psevdokistanın ölçüsünün qəfl böyüməsi
• Hematokritin naməlum səbəblərdən kəskin aşağı düşməsi

Şəkil. Pseudoanevrizma. Doppler US müayinəsində psevdokista ilə SMA (superior mesenteric a.) arasında rabitənin olduğu (psevdoanevrizma) müəyyən olunur.

 

Endoskopik drenajın aparılması nəzərdən keçirilən bütün xəstələrdə psevdoanevrizmanın istisna edilməsi üçün arteriyal faza zamanı erkən görüntüləmə ilə dinamik KT müayinəsi aparılmalıdır. MRT də alternativ görüntüləmə metodu kimi istifadə edilə bilər. Qarın boşluğunun doppler US müayinəsi də istifadə edilə bilər, lakin psevdoanevrizmanın təyin edilməsində Doppler USM-nin həssaslığı aşağıdır. Angioqrafiya invaziv metod olsa da, psevdoanevrizmanın həm daha dəqiq diaqnostikasını təmin edir, həm də psevdoanevrizmaların radioloji burğu (sarğac, Eng. coil) və ya gel köpüklə (Eng. gel foam) embolizasiyasına imkan verə bilər.

Şəkil. Pankreatitdən sonra inkişaf etmiş psevdoanevrizma. KT görüntüləmədə psevdoanevrizma daxilində arteriyal fazada kontrastın olduğu müəyyən edilir.

Şəkil. Pankreatitdən sonra inkişaf etmiş psevdoanevrizma. Venadaxili kontrastla aparılan KT görüntüləməsində psevdoanevrizma daxilində kontrastın olduğu müəyyən edilir.

Şəkil. Dalaq arteriyasının angioqrafiyasında pankreatik psevdoanevrizmanın daxilinə kontrastın ekstravazasiyası (ağ oxla qeyd edilir). Qara oxlar isə psevdoanevrizmanı təyin edir.

 

PSEVDOKİSTALARIN MÜALİCƏSİ.

Yaxından müşahidə altında gözləmə. Konservativ müalicənin rolu. Tarixən belə düşünülürdü ki, 6 həftədən çox davam edən psevdokistalar çox nadir hallarda spontan aradan qalxır və davamlı müşahidə zamanı 50% hallarda ağırlaşmalara səbəb olur. Həmçinin 13 həftədən çox qalan psevdokistaların isə spontan aradan qalxması ümumiyyətlə çox nadir hadisə olmaqla yanaşı, onların ağırlaşması ehtimalı kəskin artmış olur. Buna görə də, 6 həftədən çox qalan (yəni həmin dövrdə geriyə sovrulmayan və ya spontan aradan qalxmayan) psevdokistaların müalicəsi üçün cərrahi müdaxilə aparılırdı. Bununla yanaşı, 6 həftə gözləmə müddəti həm də ona hesablanmışdır ki, bu dövrdə psevdokistanın divarı yetişmiş olur və cərrahi əməliyyat zamanı sistoenterostomiyanın qoyulması xeyli asan olur. Hazırda bu cür yanaşma hələ də geniş tətbiq edilməkdədir.

Lakin, son dövrlərdə sistik törəmə və ya psevdoanevrizması olmayan və simptomları minimal olan xəstələrin müalicəsində daha konservativ yanaşmaya üstünlük verilir və xəstələrin daha uzun müddət müşahidəsini aparılır.

• 68 xəstənin iştirakı ilə aparılmış araşdırmadan məlum olmuşdur ki, diaqnozun qoyulmasından 8 ay sonra cəmisi 9% xəstədə ciddi ağırlaşmalar baş verir və bu ağırlaşmalar psevdoanevrizmanın əmələ gəlməsi, qarın boşluğuna perforasiya və absesin əmələ gəlməsi olmuşdur. Xəstələrin 1/3 hissəsində ağrı və psevdokistanın böyüməsi səbəbindən planlı şəkildə cərrahi müdaxilə aparılmışdır. Lakin, 51 ay ərzində yerdə qalan 43 nəfər xəstədə (63%) ya psevdokista spontan aradan qalxmış, ya onlar stabil olaraq asimptomatik qalmış, ya da heç bir ağırlaşma müşahidə edilməmişdir.
• 75 xəstənin iştirakı ilə aparılmış digər bir araşdırmada da oxşar nəticələr əldə edilmişdir. Belə ki, həmin araşdırmada cərrahi müdaxilə yalnız güclü qarın ağrısı, ağırlaşmalar və ya kistanın proqressiv böyüməsi səbəbindən həyata keçirilmişdir. Buna görə də, xəstələrin 52%-də cərrahi müdaxilə məhz həmin səbəblərdən aparılmışdır. Digər xəstələr (48%) isə konservativ müalicə olunmuşdur. Konservativ müalicə olunan və müşahidə altında olan xəstələrin 60%-də psevdokista 12 ay ərzində spontan aradan qalxmışdır (yox olmuşdur). Bu qrupdan olan xəstələrin yalnız birində psevdokista ilə bağlı ağırlaşma müşahidə edilmişdir.

PSEVDOKİSTANIN DRENAJI YOLLARI.

Keçmişdə psevdokista səbəbindən ağırlaşma baş verdikdə və ya simptomlar keçmədikdə, müalicə üçün yeganə metod psevdokistanın cərrahi drenajı olub. Hazırda isə cərrahi drenajla yanaşı iki əlavə müalicə metodu da mövcuddur ki, bunlara radioloji görüntüləmə altında perkutan kateter drenajı və endoskopik drenaj aiddir. Xəstənin ilkin müalicəsinin bu metodların hansı ilə aparılması daha yaxşıdır sualına isə dəqiq cavab hələ yoxdur. Bu metodlardan hansına üstünlüyün verilməsi yerli texniki imkanlardan və həkimin təcrübəsindən asılıdır. Qeyd edilməlidir ki, psevdokistanın perkutan kateterlə drenajının əlverişsizliyi xarici drenajın bəzən uzun müddət aparılmasının tələb olunması, drenaj yolunun infeksiyalaşması və bəzi hallarda xarici fistulanın formalaşmasıdır.

Ölçüsü böyük olan, uzun müddət davam edən və ya böyüyən psevdokistalarda çox zaman pankreatik axacağın ağır dərəcəli zədələnmələri müşahidə edilir. Pankreatik axacağın zədələnməsinin mövcudluğu müalicə metodunun seçiminə təsir göstərmiş olur. Maraqlıdır ki, psevdokistaları olan xəstələrdə pankreatik axacaqların zədələnməsi çox tez-tez müşahidə edilir və psevdokistanın aradan qalxmasından sonra da aradan qalxmır. Lakin, pankreasın axacaq sistemindən periferik sızıntılar psevdokistanın endoskopik müalicəsindən sonra dayanmış olur.

Cərrahi drenaj.

Pankreatik psevdokistanın müalicəsində cərrahi müdaxilə qızıl standart hesab edilir. Düzdür son illərdə endoskopik drenaj prosedurları daha da çox istifadə edilir və çox yaxşı nəticələr verir. Əksər təcrübəli tibb mərkəzlərində pankreasın psevdokistalarının drenajı ilkin olaraq endoskopik yolla aparılır. Cərrahi müdaxilə isə daha çox endoskopik terapiyanın uğursuz olduğu hallarda, endoskopik drenajın aparılması mümkün olmayan və ilkin endoskopik müdaxilədən sonra təkrar əmələ gələn psevdokistaların müalicəsində istifadə edilir.

Açıq cərrahi drenaj prosedurları sistoqastrostomiya, sistoenterostomiya (bir başa drenaj və ya Roux ayağı vasitəsilə) və ya rezeksiya ilə aparılır. Lakin, həmin bu yanaşmalar ciddi dərəcədə morbidlik və mortalite (müvafiq olaraq 25% və ya 5%) ilə əlaqədardır.

Drenaj həm də laparoskopik yolla da aparıla bilər və bu yanaşma ilk dəfə 1994-cü ildə təsvir edilmişdir. Laparoskopik sistoqastrostomiya anterior transqastrik yanaşma ilə həyata keçirilə bilər. Bu məqsədlə kistaya çıxış əldə etmək üçün anterior qastrostomiya aparılır və mədənin arxa divarı vasitəsilə və ya posterior yanaşma ilə kiçik piylik boşluğu (bunun üçün psevdokistayadək davam edən vahid qastrotomiyanın aparılması tələb olunur) vasitəsilə sistoqastrostomiya yaradılır. Sistoqastrostomiya həm də kiçik piylik boşluğundan aparıla bilər və bu yanaşma texniki cəhətdən daha asandır və az hallarda əməliyyatdaxili qanaxma ilə əlaqədardır.

Mədəyə çox da yaxın yerləşməyən pankreatik psevdokistaların müalicəsi üçün sistoyeyunostomiyanın yaradılması tələb olunur. Sistoyeyunostomiya bəzən yeyunumun Roux ayağı ilə yaradılır. Pankreasın quyruğunda kommunikasiya edən psevdokistası (xüsusilə də, xroniki pankreatiti olan xəstələrdə) olan xəstələrdə sol tərəfli pankreatektomiyaya (açıq və ya laparoskopik) üstünlük verilə bilər.

Şəkil. Pustov prosedurları. A. Pankreas və onun axarı kəsilmişdir; bütöv pankreas defunksionalaşmış yeyunumun qoluna yerləşdirilib; dalaq çıxarılıb; ucu-yana yeyunoyeyunostomiya qoyulmaqla əməliyyat tamamlanır. B. Pankreas böyük olduqda və yeyunumun daxilinə yerləşmədikdə pankreas ilə yeyunum arasında pankreatoyeyunostomiya qoyulur.

Şəkil. Sistoyeyunostomiya.

Şəkil. Sistoqastrostomiya.

Perkutan kateterlə drenaj.

Həm infeksiyalaşmış, həm də steril psevdokistaların drenajı baxımından perkutan kateterlə drenaj cərrahi müdaxilə qədər effektivdir. Perkutan drenaj zamanı kateterin mənfəzinin bağlanmaması üçün onun tez-tez yuyulması tələb olunur. Perkutan drenajdan gələn mayenin həcmi günə 5-10 ml təşkil edənədək davam etdirilməlidir. Araşdırmalarda perkutan drenajın aparılması müddəti müxtəlif olub, bəzi hallarda 42 günədək davam etdirilir. Əgər psevdokistanın perkutan drenajı zamanı drenajdan gələn mayenin həcmi enmirsə, bu zaman həmin xəstələrdə hər 8 saatdan bir 50-200 mkq dərialtı oktreotidlə müalicə başlanır. Perkutan drenajdan maye axını azaldıqda KT görüntüləməsi əldə edilməlidir ki, perkutan kateterin psevdokistanın daxilində olduğu təsdiq edilsin.

Şəkil. Pankreasın psevdokistasının Perkutan kateterlə drenajı.

Perkutan kateterlə drenajın əsas ağırlaşması drenaj kateterinin keçidi boyu infeksiyanın inkişaf etməsidir ki, bu da bəzi araşdırmalarda xəstələrin yarısında müşahidə edilmişdir. Dəqiq məlum deyil ki, əsas pankreatik axarın obstruksiyası perkutan kateterlə drenajı əksgöstərişdir ya yox. Lakin, araşdırmalar göstərir ki, pankreatik axacaqları normal olan xəstələrdə perkutan kateterlə drenajı daha uğurlu olur. Kista ilə pankreatik axacaq arasında rabitənin olması və ya pankreatik axacağın tam obstruksiyası gələcəkdə pankreatokutan (pankreasdan dəriyə açılan) fistulanın formalaşması riskini artırmış olur. Pankreatik axacağın struktur anatomiyasına dair dəqiq məlumatın olmaması, həmin xəstədə perkutan drenajın aparılmasına nisbi əksgöstəriş hesab edilməlidir.

Endoskopik drenaj.

Bir çox araşdırmalarda psevdokistaların endoskopik sistoqastrostomiya və ya endoskopik sistoduodenostomiya ilə drenajının çox uğuru olması təsdiq edilmişdir. Bir çox mütəxəssislər hesab edir ki, endoskopik sistoqastrostomiya daha təhlükəsizdir. Lakin, qeyd edilməlidir ki, araşdırmalarda bu iki metod arasında nəticələr və təhlükəsizlik baxımından əhəmiyyətli dərəcədə fərqlə qeyd olunmamışdır.

Endoskopik yolla psevdokistaların drenajl nəticəsində onların 65-89%-i aradan qaldırılmış olur. Psevdokistaların endoskopik drenajının əsas ağırlaşmalarından biri qanaxmadır. Qanaxma baş verdikdə o dərəcədə ciddi olur ki, 5% hallarda qanaxmanın dayandırılması üçün cərrahi müdaxilə tələb olunur. Digər ağırlaşmalara retroperitoneal perforasiya, infeksiya və psevdokistanın tam drenajının aparıla bilməməsi aiddir. Endoskopik drenajın aparılmasında mortalite sıfıra bərabərdir. Lakin, psevdokistanın yenidən təkrarlanması 6-18% hallarda baş verir. Pankreatik axacağın zədələnməsi hallarında endoskopik drenaj zamanı əlavə olaraq transmural stentin qoyulması psevdokistanın təkrarlanması riskini azaltmış olur.

Şəkil. Pankreasın psevdokistaları - pankreatik axarla rabitəsi olan və rabitəsi olmayan psevdokistalar.

Şəkil. Pankreasın axarı ilə rabitəsi olan psevdokistanın endoskopik yolla pankreatik axar daxilinə salınmış stentlə drenajı.

Şəkil. Pankreasın psevdokistasının endoskopik yolla transqastrik kateter drenajı.

Endoskopik punksiya və drenajın aparılması üçün US vasitəsilə düzgün lokalizasiyanın seçilməsi qanaxma və retroperitoneal perforasiya hallarının minimuma endirilməsinə xidmət edir. Buna nail olmaq üçün endoskopik US və ya endoskopik iynə lokalizasiyası texnikasından istifadə edilə bilər.

Endoskopik US müayinəsinin rolu.

Pankreasın kistoz törəmələrinin müayinəsində endoskopik US müayinəsinin rolu son illərdə artmaqdadır. Endoskopik US müayinəsinin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, US müayinəsi kistoz törəmənin həm ümumi ölçüsünü, strukturunu, möhtəviyyatını, onun divarlarını təşkil edən strukturlarını təyin etmək imkanındadır. İncə iynə aspirasiyası ilə birgə aparılan EUS müayinəsi isə pankreasın kistoz yeni törəmələri ilə psevdokistalar arasında differensiasiyanın aparılmasına imkan verir. EUS müayinəsində kistoz törəmə daxilində yaxşı təyin olunan septasiyalar, exogen selik və ya kistoz yenitörəmənin olmasına işarə edən kütlə effekti müəyyən olunduqda, həmin törəmələrin drenajı deyil məhz rezeksiyası aparılmalıdır. Buna görə də, KT və ya MRT görüntüləməsi əlçatan olmayan və ya aparılması mümkün olmayan hallarda EUS müayinəsinin aparılması tələb olunur.

EUS müayinəsinin digər üstünlüyü də psevdokistanın drenajı üçün ən müvafiq yerin lokallaşdırılması imkanıdır. EUS həm də drenajın aparılacağı sahədə mədənin varikoz genişlənmələri, selikaltı gişa damarları və digər damar strukturlarının dəqiq müəyyən edilməsinə və punksiya zamanı zədələnməməsinə yardım edir. EUS müayinəsi həm də qanaxma riskini azaltmış olur. Hazırda mövcud olan terapevtik (müalicəvi xarakterli) exoendoskopiyalar imkan verir ki, psevdokista daxilinə ardıcıl olaraq iri diametrli (10F) kateterlərin qoyulmasını və əvəzlənməsi təmin edilsin.