Sayta giriş  Hesab

Yeni diaqnoz qoyulmuş prostat vəzi xərçənginin müayinəsi və kliniki mərhələsinin təyini 

Ədəbiyyat siyahısının son yenilənmə tarixi: fevral 2015-ci il. Məqalənin son yenilənmə tarixi: noyabr 2014-cü il. 
Məqalənin növbəti yenilənmə tarixi: sentyabr 2016-cı il. 

 

GİRİŞ.

Prostat vəzi xərçəngi dünyada kişilər arasında ikinci ən geniş yayılmış xərçəng xəstəliyidir. 2008-ci ildə dünyada 900.000 prostat vəzi xərçəngi diaqnozu qoyulmuş və 258.000 xəstə bu xəstəlikdən ölmüşdür. Prostat vəzi xərçənginin kliniki gedişatı müxtəlifdir və mikroskopik, kliniki əhəmiyyətə malik olmayan yaxşı differensiasiya olunmuş törəmədən tutmuş aqressiv, metastaz edən, xəstələnmə və mortaliteyə səbəb olan yüksək dərəcəli törəməyədək dəyişir.

Prostat spesifik antigen (PSA) testinin tətbiqindən sonra prostat vəzinin xərçəngi hallarının sayı xeyli artmışdır. Hazırda isə prostat vəzi xərçəngi halları hər il 1% artmaqdadır. Bu artımın səbəbi dəqiq məlum olmasa da, ehtimal edilir ki, ətraf mühit və genetik faktorlar burada xüsusi rola malikdir.

Bu məqalədə prostat vəzi xərçənginin klinikası və ilkin diaqnostikası müzakirə ediləcəkdir. UptodateİnMedicine tibbi məlumat bazasında prostat vəzi xərçənginin təsnifatı və müalicəsinə dair ayrıca məqalələr yerləşdiriləcəkdir.

Prostat vəzi xərçəngi diaqnozu qoyulduqdan sonra xəstənin düzgün müalicəsi üçün müvafiq müayinənin aparılması tələb olunur. Bu məqalədə prostat vəzi xərçənginin kliniki mərhələlər üzrə təsnifatı və kliniki mərhələnin təyini izah ediləcəkdir. Prostat vəzi xərçənginin müalicəsi, habelə biopsiyaya göstərişlə başqa məqalədə təsvir ediləcəkdir.

 

XƏSTƏLİYİN KLİNİKİ MƏRHƏLƏSİNİN TƏYİNİ.

Bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə prostat vəzi xərçənginin kliniki mərhələlərinin təsnifatı üçün Xərçəng üzrə Amerika Birləşmiş Komitəsi və Xərçəngin Kontrolu üzrə Beynəlxalq İttifaqın təklif etdiyi təsnifat sistemi istifadə edilir. 2010-cu ildə bu təsnifat sistemi yenilənmiş və hazırda birincili törəmənin ölçüsü (T), limfa düyünlərinə xərçəng hüceyrələrinin yayılması (N) və uzaq metastazların (M) olub olmaması ilə yanaşı birincili törəmənin Qleason şkalası üzrə xarakteristikası və qanda PSA (prostat spesifik antigen) səviyyəsinin təyin edilməsini özündə birləşdirir.

Kliniki və patoloji mərhələnin təyin edilməsi.

Prostat vəzi xərçəngi diaqnozu yeni qoyulmuş xəstələrdə xərçəng xəstəliyinin kliniki mərhələsi əsasən prostat biopsiyası, düz bağırsağın barmaqla müayinəsi və bəzi hallarda görüntüləmə metodları əsasında müəyyən edilir.

Sonradan radikal prostatektomiya olunan xəstələrə əməliyyatdan sonra patoloji ("p") mərhələ də təyin edilir. Patoloji mərhələnin təyin edilməsi əməliyyat zamanı çıxarılmış xərçəng toxumasının histoloji müayinəsinə əsaslanmış olur. Prostatektomiya olunmayan xəstələrdə isə patoloji mərhələ təyin edilmir və onların müalicəsi kliniki mərhələ əsasında aparılır.

Qeyd edilməlidir ki, xəstəliyin kliniki mərhələsi xərçəngin yayılması dərəcəsini səhv qiymətləndirə bilər. Bununla müqayisədə rezeksiya olunmuş xərçəng toxumasının patoloji müayinəsi daha dürüst məlumat verir.

 

Törəmə (T).

Kliniki T mərhələsi. Törəmənin kliniki mərhələsinin təyini xərçəng xəstəliyinin müayinəsinin əhatəliyi və müalicəyə dair qərarların qəbuluna yardımçı olur. Törəmənin kliniki mərhələsinin təyini barmaqla rektal müayinə, transrektal US müayinəsinin nəzarəti altında aparılmış biopsiyanın nəticəsi və bəzi hallarda diaqnostik görüntüləmənin əsasında aparılır.

  • T1 törəmələr nə rektal müayinədə palpasiya olunur, nə də diaqnostik görüntüləmədə müəyyən edilir. T1a və T1b kliniki mərhələ isə rezeksiya olunmuş prostat toxumasının histo-patoloji müayinəsində aşkar olunan törəmələrə şamil edilir. T1c mərhələsi isə prostatla bağlı simptomları olan, lakin barmaqla rektal müayinədə patologiyası olmayan və ya qanda PSA səviyyəsi yüksək olduğundan aparılmış prostat vəzi biopsiyasında aşkar edilmiş törəmələrə şamil edilir.
  • T2 törəmələr rektal müayinədə palpasiya olunur, lakin prostat vəzinin hüdudlarından kənara çıxmır. Birtərəfli T2 törəmələr iki qrupa - T2a (şiş prostat vəzinin bir payının yarıdan az hissəsini təşkil edir) və T2b (şiş prostat vəzinin bir payının yarıdan çox hissəsini təşkil edir) mərhələlərinə bölünür. Bu cür bölünmə törəmənin lokal yayılması dərəcəsində asılıdır. Prostatın hər iki payında olan törəmələr T2c kimi klassifikasiya edilir.
  • T3 törəmələr prostat vəzinin kapsulasından kənara çıxmış olur. Əgər xərçəng xəstəliyi toxum kisəsinə (seminal vesicle) yayılıbsa, bu törəmə T3b kimi klassifikasiya edilir.
  • T4 törəmələr isə prostat vəzi ətrafında olan orqanlara və ya strukturlara invaziya etmiş olur.

 

Qeyd edilməlidir ki, prostat vəzi xərçənginin T3 və T4 mərhələləri yerli yayılmış xərçəng hesab edilir.

 

Patoloji T mərhələsi. Radial prostatektomiya olunmuş xəstələrdə xəstəliyin yayılması dərəcəsinin daha dəqiq müəyyən edilməsi mümkündür. Belə ki, cərrahi rezeksiya ilə əldə edilmiş prostat vəzi toxumasının histoloji müayinəsi patoloji mərhələni təyin etməyə imkan verir.

  • T2 törəmələr prostat vəzinin hüdudları ilə məhdudlaşmış olur. Bu törəmələr həm də prostat vəzinin bir və ya hər iki payına yayılması əsasında iki əlavə qrupa bölünür - T2a və T2b (T2a - şiş prostat vəzinin bir payının yarıdan az hissəsini əhatə edir; T2b - şiş prostat vəzinin bir payının yarıdan çox hissəsini əhatə edir).
  • T3 törəmələr prostatdan kənar yayılmış olur. Patoloji T3a mərhələsində xərçəng prostat vəzi ilə yanaşı prostatdan kənar yayılmış olur və ya sidik kisəsinin boynun mikroskopik invaziyası müəyyən edilir. Toxum kisəsinin invaziyası isə törəməni pT3b kimi klassifikasiya edir.
  • T4 törəmələrdə xərçəng artıq rektum, çanağın divarları və/və ya çanağın levator əzələlərinə invaziya etmiş olur.

 

 

Limfa düyünləri (N).

Həm kliniki, həm də patoloji mərhələnin müəyyən edilməsi ilə yanaşı xəstəliyin limfa düyünlərinə yayılması da müəyyən edilir. Belə ki, NX - limfa düyünləri müayinə edilməyib, N0 - limfa düyünlərində xərçəng hüceyrələri aşkar edilmir və ya N1 - törəmənin limfa düyünlərinə yayılması qeyd edilir.

 

Metastaz (M).

Xəstələr distant metastaz olmadıqda M0, müəyyən olunduqda isə M1 kimi klassifikasiya olunur. Metastazı olan xəstələr daha sonra metastazın lokalizasiyasına görə alt qruplara bölünür. Uzaq limfa düyünlərinə metastaz olduqda xəstələr M1a, sümüklərə metastaz olduqda M1b və ya sümüklərə metastazsız və ya metastazla yanaşı digər orqanlara metastazlar olduqda isə M1c kimi klassifikasiya olunur.

 

Qanda PSA səviyyəsi.

Xəstənin ilkin təqdimarında qanda PSA səviyyəsinin təyini mühüm proqnostik mahiyyətə malikdir. PSA səviyyəsə yüksək olduqda xəstədə daha irəliləmiş xəstəliyin olma ehtimalı, habelə xəstəliyin irəliləməsi riski daha yüksək olur.

 

Qleason şkalası üzrə qiymətləndirmə.

Qleason şkalasına görə xəstəliyin qiymətləndirilməsi sistemi prostat vəzinin xərçəng hüceyrələrinin arxitekturasına əsaslanır. Qleason şkalası üzrə xəstəliyin qiymətləndirilməsi xərçəng hüceyrələrinin mikroskopik müayinəsi əsasında aparılır. Qleason şkalası üzrə qiymətləndirmə xəstəliyin kliniki gedişatı ilə yaxından korrelyasiya etmiş olur. Belə ki, Qleason şkalası üzrə yüksək balla qiymətləndirilən xəstəliyin proqnozu daha pis və törəmə özü daha aqressiv olur. Qleason şkalası üzrə törəmənin qiymətləndirilməsi həm də xəstəliyin müalicəsinə dair düzgün seçimin edilməsinə yardım edir. Daha yüksək Qleason xalı almış xəstələrdə hətta lokal törəmənin müalicəsindən sonra qısa və uzun müddətli nəticələr daha əlverişsiz olur. Ümumiyyətlə, hazırda Qleason şkalası əsasında prostat vəzi xərçənginin dərəcəsinin qiymətləndirilməsinə üstünlük verilir. Qleason şkalası üzrə xəstəliyin dərəcəsinin qiymətləndirilməsi həm dəAmerika Birləşmiş Komitəsi və Xərçəngin Kontrolu üzrə Beynəlxalq İttifaqın təklif etdiyi təsnifat sisteminə daxil edilib.

Prostatdan kənar lokalizasiyadan götürülmüş biopsiyaya (sümük iliyi, limfa düyünləri) əsasən Qleason şkalası üzrə xəstəliyin dərəcəsi təyin edilmir.

 

Proqnostik qruplar.

Prostatın adenokarsinoması olan xəstələrdə xəstəliyə dair proqnoz vermək üçün 2010-cu ildə qəbul edilmiş Amerika Birləşmiş Komitəsi və Xərçəngin Kontrolu üzrə Beynəlxalq İttifaqın təsnifat sisteminə əsasən aşağıdakı meyarlar istifadə edilir:

  • xəstəliyin anatomik TNM sistemi üzər təsnifatı
  • müalicədən əvvəl PSA səviyyəsi
  • Qleason şkalası üzrə xəstəliyin dərəcəsinin qiymətləndirilməsi.
Bu meyarlara əsasən proqnoz aşağıdakı kimi müəyyən edilir:
  • Qrup İ - aşağı risk qrupu. Lokallaşmış törəmə: anatomik T1 və ya T2a VƏ qanda PSA səviyyəsi <10 nq/mL VƏ Qleason şkalası üzrə <6 bal.
  • Qrup İİa - residivlə əlaqəli olan ən azı bir orta dərəcəli riskə dəlalət edən xüsusiyyətə malik lokallaşmış törəmə: anatomik T2b VƏ YAqanda PSA səviyyəsi 10-20 nq/mL VƏ YA Qleason şkalası üzrə 7 balla qiymətləndirilmiş xəstəlik.
  • Qrup İİb - residivlə əlaqəli olan ən azı bir yüksək dərəcəli riskə dəlalət edən xüsusiyyətə malik lokallaşmış törəmə: anatomik T2c VƏ YA qanda PSA səviyyəsi >20 nq/mL VƏ YA Qleason şkalası üzrə >8 balla qiymətləndirilmiş xəstəlik.
  • Qrup İİİ - Qanda PSA səviyyəsi və ya Qleason şkalası üzrə qiymətləndirmədən asılı olmayaraq ekstrakapsulyar (T3) yayılma ilə müşahidə edilən lokal irəliləmiş xəstəlik.
  • Qrup İV - T4 törəmə VƏ YA limfa düyünlərinə yayılmış tərəmə (N1) VƏ YA uzaq metastazların olması (M1).

Prostat vəzi xərçəngi olan xəstələrin yuxarıda verilmiş meyarlara əsasən dörd qrupa bölünməsi xəstəliyin proqnozu ilə TNM təsnifatı ilə müqayisədə daha dürüst məlumat verir. Xəstələrin bu dörd proqnostik qrupa bölünməsi və bunun kliniki praktikada geniş tətbiqi bir çox kliniki tədqiqatlarda öz təsdiqini tapmışdır. Buna görə də, hazırda prostat vəzi xərçəngi olan xəstələrdə kliniki nəticələrin qiymətləndirilməsində bu proqnostik meyarlar istifadə edilir. Tədqiqatlar göstərir ki, İ qrupa aid edilən xəstələrin müalicəsi çox effektiv nəticələr verir və xəstələrin sağ qalma müddəti xeyli yüksək olur. İİ qrupa aid edilən xəstələrdə də proqnoz əlverişlidir. İİİ və İV qrupa aid edilən xəstələrdə proqnoz əvvəlki qruplarla müqayisədə az əlverişli olsa da, bu xəstələrin də müalicəsi üçün effektiv metodlar mövcuddur.

 

KLİNİKİ MƏRHƏLƏNİN MÜƏYYƏN EDİLMƏSİ.

Prostat vəzinin biopsiyası ilə prostat vəzi xərçəngi diaqnozu təsdiqini tapandan sonra xəstəliyin anatomik yayılması dərəcəsini və proqnostik qrupun təyini üçün əlavə müayinələrin aparılması zəruridir.

 

Ümumi yanaşma. Xəstəliyin yayılması dərəcəsinin (kliniki mərhələsinin) müəyyən edilməsi bir sıra faktorlardan asılıdır - xəstənin gözlənilən ömür uzunluğu, yanaşı xəstəliklər, simptomların olub olmaması, birincili törəmənin yayılması dərəcəsi (barmaqla rektal müayinə əsasında müəyyən edilir), qanda PSA səviyyəsi və Qleason şkalası üzrə xal.

Ömür uzunluğu (diaqnoz qoyulduqdan sonra) 10 ildən az olması gözlənilən asimptomatik və risk faktorları az olan xəstələrdə müalicəyə adətən start verilmir. Lakin, xəstəliyin irəliləməsi və ya simptomların inkişafı baş verdikdə müalicəyə başlanılır. Buna görə də, bu meyarlara cavab verən xəstələrdə xəstəliyin kliniki mərhələsinin müəyyən edilməsi tələb olunmur.

Yüksək risk faktorlara malik olan və ömür uzunluğu daha çox olan xəstələrdə kliniki mərhələnin təyin edilməsi üçün müvafiq müayinələrin aparılması zəruridir.

 

Xəstəliyin lokal yayılması dərəcəsinin qiymətləndirilməsi. Xəstəliyin lokal yayılması dərəcəsini müəyyən etmək üçün adətən barmaqla rektal müayinə və biopsiya zamanı aparılan transrektal US müayinəsindən istifadə edilir. Bəzi tibbi mərkəzlərdə endorektal spiral MRT-dən istifadə olunur.

  • Barmaqla rektal müayinə. Lokal xəstəliyin yayılması dərəcəsini təyin etməkdə barmaqla rektal müayinənin müvafiq məhdudiyyətləri vardır, lakin kliniki mərhələnin təyin edilməsində bu metod mühüm rol oynayır. Prostat vəzi törəmələrinin əksəriyyəti vəzin arxa hissəsində lokalizasiya olunsa da, bəzi hallarda törəmə vəzin ön hissəsində yerləşir və palpasiyası mümkün olmur.
  • Transrektal US müayinəsi (TRUS). Hipoexogen görüntü verən bir sıra prostat vəzi törəmələrinin transrektal US müayinəsi ilə müəyyən edilməsi mümkündür. Lakin, prostat vəzi xərçənginin lokal yayılması dərəcəsinin təyin edilməsi baxımından kliniki tədqiqatlarda barmaqla rektal müayinə ilə müqayisədə TRUS metodunun üstünlüyü müəyyən edilməmişdir.
  • Endorektal MRT. Son zamanlarda prostat vəzi xərçənginin kliniki mərhələsinin təyini üçün endorektal MRT görüntüləməsinin istifadəsi geniş yayılmaqdadır. Endorektal MRT ilə prostat vəzi xərçənginin lokal yayılması dərəcəsini müəyyən etməyə, o cümlədən, toxum kisəsi və ya prostatdanxaric yayılmasını dəyərləndirməyə imkan verir.

 

Regional limfa düyünlərinin müayinəsi.

Xərçəng xəstəliyinin çanaqdaxili limfa düyünlərinə yayılmasını dəqiq müəyyən etməyin yeganə yolu çanaqdaxili limfa düyünlərinin disseksiyasıdır və bu adətən radikal prostatektomiya ilə birgə aparılır. Lakin, limfa düyünlərinin disseksiyası cərrahi əməliyyatın ağırlığını artırmış olur və buna görə də, yalnız xəstəliyin limfa düyünlərinə yayılması riski yüksək olan xəstələrdə tətbiq olunur. Risk isə xəstəliyin lokal yayılması dərəcəsi (T mərhələsi), PSA səviyyəsi və Qleason şkalası üzrə dərəcəsi əsasında müəyyən edilir. Aşağı risk qrupuna daxil edilən xəstələrdə lokallaşmış prostat vəzi xərçəngi hallarında regional limfa düyünlərinə metastazların olub olmamasının müəyyən edilməsi məqsədə müvafiq hesab edilmir.

Şüa terapiyası ilə müalicə alacaq (xarici şüa və ya braxiterapiya) xəstələrdə çanaqdaxili limfa düyünlərinin disseksiyası adətən aparılmır və məqsədə uyğun hesab edilmir.

Çanağın KT və ya MRT görüntüləməsi də regional limfa düyünlərinin böyüməsini müəyyən edə bilər. Lakin, əksər hallarda çanağın KT və ya MRT görüntüləməsi aşağıdakı hallarda təyin edilir - proqnostik qrup İİb, İİİ və ya İV: PSA>20 nq/mL, Qleason şkalası üzrə >8 bal, və ya törəmə T3 və ya T4 mərhələyə aid edildikdə. Bəzi hallarda regional limfa düyünlərinə metastazın baş verdiyini təsdiq etmək üçün KT nəzarəti altında böyümüş limfa düyünün biopsiyası aparıla bilər.

Distant və ya uzaq metastazların müəyyən edilməsi.

Prostat vəzi xərçəngi əsasən sümüklərə metastaz edir və xəstəliyin erkən mərhələdə digər orqanlara və toxumalara yayılması nadir hallarda rast gəlinir. Sümüklərə metastazların baş verməsini müəyyən etmək üçün ən geniş yayılmış metod texnesium-99 radionuklid sümük ssintiqrafiyasıdır.

Texnesium-99 sümük ssintiqrafiyası. Texnesium-99 sümük ssintiqrafiyası sümüklərə baş vermiş metastazların müəyyən edilməsi üçün ən geniş istifadə edilən metoddur. Lakin, sümük ssintiqrafiyası əsasən simptomatik xəstələrdə və asimptomatik olmaqla yanaşı yüksək risk qrupuna aid xəstələrdə (proqnostik qruplar İİB, İİ və ya İV: qanda PSA >20 nq/mL və ya T2 törəmə ilə yanaşı qanda PSA >10 nq/mL və ya Qleason şkalası üzrə 8 balla qiymətləndirilmiş törəmə və ya T3 və ya T4 birincili törəmə) aparılır. Qeyd edilməlidir ki, yüksək risk faktorlarının olmadığı hallarda sümük ssintiqrafiyasının aparılması yalnış pozitiv nəticələrə verə bilər.

Sümük ssintiqrafiyası pozitiv olan xəstələrdə sonradan bəsit rentgen görüntüləməsi aparılır. Rentgen görüntüləmələri qeyri-müəyyən olduqda isə MRT və ya KT görüntüləməsi aparıla bilər. Qeyd edilməlidir ki, sümük ssintiqrafiyası ilə sümüklərdə patoloji ocaqların müəyyən edilməsi və bunların sonrada bəsit rentgen filmləri və ya MRT ilə təsdiq edilməsi distant metastazların olmasını təsbit etmiş olur.

 

Digər görüntüləmə metodları.

Sümüklərə metastazların təyin edilməsi üçün yüksək həssaslığa və spesifikliyə malik bir sıra digər görüntüləmə metodları vardır.

  • Aksial skeletin MRT görüntüləməsi. Distant metastazların müəyyən edilməsində aksial skeletin MRT görüntüləməsi sümüklərin ssintiqrafiyasından daha həssas metod hesab edilir. Lakin, MRT bu məqsədlər üçün az istifadə edilir və yeni diaqnostika olunmuş prostat vəzi xərçənginin ilkin müayinəsində sümüklərin radionuklid ssintiqrafiyasını əvəzləyə bilməmişdir.
  • PET görüntüləməsi. Kliniki lokallaşmış prostat vəzi xərçənginin müayinəsində PET görüntüləməsi az hallarda istifadə edilir. Belə ki, 18-F-fluorodeoksiqlyukozanın (FDQ) hüceyrələr tərəfindən mənimsənilməsi eyli dəyişkən olur. Bundan əlavə, FDQ-nin sidik kisəsində toplanması prostat vəzinin görüntüləməsinə maneə törədir və beləliklə lokal xərçəngin görüntüləməsini çətinləşdirir.
  • İmmunssintiqrafiya. ProstaSsint görüntüləməsi metodunda prostat spesifik membran antigenin müəyyən edilməsi üçün nişanlanmış monoklonal anticismlər istifadə edilir. Lakin, bu metodun həssaslığı aşağı olduğundan onun istifadəsi xeyli məhduddur.

 

ÜMUMİLƏŞDİRMƏ VƏ TÖVSİYƏLƏR.
  • Prostat vəzi xərçənginin diaqnostikası üçün transrektal (nadir hallarda transperineal) iynə biopsiyası ilə əldə edilmiş toxuma nümunəsinin histoloji müayinəsi tələb olunur. Prostat vəzi xərçəngi diaqnozu təsdiq edildikdən sonra isə xəstəliyin kliniki mərhələsinin təyin olunması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqsədlə Amerika Birləşmiş Komitəsi və Xərçəngin Kontrolu üzrə Beynəlxalq İttifaqın təklif etdiyi təsnifat sistemi istifadə edilir.
  • Törəmənin kliniki mərhələsinin təyini barmaqla rektal müayinə, transrektal US müayinəsinin nəzarəti altında aparılmış biopsiyanın nəticəsi və bəzi hallarda diaqnostik görüntüləmənin əsasında aparılır. Xəstənin ilkin təqdimarında qanda PSA səviyyəsinin təyini mühüm proqnostik mahiyyətə malikdir. PSA səviyyəsə yüksək olduqda xəstədə daha irəliləmiş xəstəliyin olma ehtimalı, habelə xəstəliyin irəliləməsi riski daha yüksək olur.
  • Qleason şkalasına görə xəstəliyin qiymətləndirilməsi sistemi prostat vəzinin xərçəng hüceyrələrinin arxitekturasına əsaslanır. Qleason şkalası üzrə xəstəliyin qiymətləndirilməsi xərçəng hüceyrələrinin mikroskopik müayinəsi əsasında aparılır. Qleason şkalası üzrə qiymətləndirmə xəstəliyin kliniki gedişatı ilə yaxından korrelyasiya etmiş olur. Belə ki, Qleason şkalası üzrə yüksək balla qiymətləndirilən xəstəliyin proqnozu daha pis və törəmə özü daha aqressiv olur. Qleason şkalası üzrə törəmənin qiymətləndirilməsi həm də xəstəliyin müalicəsinə dair düzgün seçimin edilməsinə yardım edir. Daha yüksək Qleason xalı almış xəstələrdə hətta lokal törəmənin müalicəsindən sonra qısa və uzun müddətli nəticələr daha əlverişsiz olur. Ümumiyyətlə, hazırda Qleason şkalası əsasında prostat vəzi xərçənginin dərəcəsinin qiymətləndirilməsinə üstünlük verilir. Qleason şkalası üzrə xəstəliyin dərəcəsinin qiymətləndirilməsi həm dəAmerika Birləşmiş Komitəsi və Xərçəngin Kontrolu üzrə Beynəlxalq İttifaqın təklif etdiyi təsnifat sisteminə daxil edilib.
  • Xərçəng xəstəliyinin çanaqdaxili limfa düyünlərinə yayılmasını dəqiq müəyyən etməyin yeganə yolu çanaqdaxili limfa düyünlərinin disseksiyasıdır və bu adətən radikal prostatektomiya ilə birgə aparılır. Lakin, limfa düyünlərinin disseksiyası cərrahi əməliyyatın ağırlığını artırmış olur və buna görə də, yalnız xəstəliyin limfa düyünlərinə yayılması riski yüksək olan xəstələrdə tətbiq olunur. Risk isə xəstəliyin lokal yayılması dərəcəsi (T mərhələsi), PSA səviyyəsi və Qleason şkalası üzrə dərəcəsi əsasında müəyyən edilir.
    • Aşağı dərəcə risk qrupuna daxil xəstələrdə lokallaşmış prostat vəzi xərçəngi olduqda, regional limfa düyünlərinin disseksiyası və ya biopsiyası məqsədə uyğun hesab edilmir (proqnostik qrup İ və İİA, kliniki mərhələ T1 və ya T2a VƏ PSA<10 nq/mL VƏ Qleason şkalası üzrə <7 bal).
    • Orta və yüksək dərəcə risk qrupuna aid edilən xəstələrdə isə (proqnostik qruplar İİB və İİİ, kliniki mərhələ T2B və ya PSA>10 nq/mL VƏ YA Qleason şkalası üzrə >7 balla qiymətləndirilmiş xərçəng xəstəliyi) radikal prostatektomiya aparılan zamanı çanaqdaxili limfa düyünlərinin geniş disseksiyası aparılır.
  • Prostat vəzi xərçəngi əsasən sümüklərə metastaz edir və xəstəliyin erkən mərhələdə digər orqanlara və toxumalara yayılması nadir hallarda rast gəlinir. Sümüklərə metastazların baş verməsini müəyyən etmək üçün ən geniş yayılmış metod texnesium-99 radionuklid sümük ssintiqrafiyasıdır.Texnesium-99 sümük ssintiqrafiyası sümüklərə baş vermiş metastazların müəyyən edilməsi üçün ən geniş istifadə edilən metoddur. Lakin, sümük ssintiqrafiyası əsasən simptomatik xəstələrdə və asimptomatik olmaqla yanaşı yüksək risk qrupuna aid xəstələrdə (proqnostik qruplar İİB, İİ və ya İV: qanda PSA >20 nq/mL və ya T2 törəmə ilə yanaşı qanda PSA >10 nq/mL və ya Qleason şkalası üzrə 8 balla qiymətləndirilmiş törəmə və ya T3 və ya T4 birincili törəmə) aparılır. Qeyd edilməlidir ki, yüksək risk faktorlarının olmadığı hallarda sümük ssintiqrafiyasının aparılması yalnış pozitiv nəticələrə verə bilər.
BİBLİOQRAFİYA.
  1. Haas GP, Delongchamps NB, Jones RF, et al. Needle biopsies on autopsy prostates: sensitivity of cancer detection based on true prevalence. J Natl Cancer Inst. 2007;99(19):1484–9.
  2. Wolters T, Montironi R, Mazzucchelli R, et al. Comparison of incidentally detected prostate cancer with screen-detected prostate cancer treated by prostatectomy. Prostate. 2012;72(1):108–15.
  3. Epstein JI, Carmichael MJ, Partin AW, Walsh PC. Small high grade adenocarcinoma of the prostate in radical prostatectomy specimens performed for nonpalpable disease: pathogenetic and clinical implications. J Urol. 1994;151(6):1587–92.
  4. Lawrentschuk N, Haider MA, Daljeet N, et al. ‘Prostatic evasive anterior tumours’: the role of magnetic resonance imaging. BJU Int. 2010;105(9):1231–6.
  5. Han M, Brannigan RE, Antenor JA, et al. Association of hemospermia with prostate cancer. J Urol. 2004;172(6 pt 1):2189–92.
  6. Jemal A, Siegel R, Xu J, Ward E. Cancer statistics, 2010. CA Cancer J Clin. 2010;60:277.
  7. Oefelein MG, Ricchiuti V, Conrad W, Resnick MI. Skeletal fractures negatively correlate with overall survival in men with prostate cancer. J Urol. 2002;168:1005–7.
  8. Benjamin R. Neurological complications of prostate cancer. Am Fam Physician. 2002;65:834–40.
  9. Lawrentschuk N, Lockwood G, Davies P, et al. Predicting prostate biopsy outcome: artificial neural networks and polychotomous regression are equivalent models. Int Urol Nephrol. 2011;43(1):23–30.
  10. Moyer VA, U.S. Preventive Services Task Force. Screening for prostate cancer: U.S. Preventive Services Task Force recommendation statement. Ann Intern Med. 2012;157(2):120–34.
  11. Basch E, Oliver TK, Vickers A, et al. Screening for prostate cancer with prostate-specific antigen testing: American society of clinical oncology provisional clinical opinion. J Clin Oncol. 2012;30(24):3020–5.
  12. Scosyrev E, Wu G, Mohile S, Messing EM. Prostate-specific antigen screening for prostate cancer and the risk of overt metastatic disease at presentation: analysis of trends over time. Cancer. 2012;118(23):5768–76.
  13. Ben-Shlomo Y, Evans S, Ibrahim F, et al. The risk of prostate cancer amongst black men in the United Kingdom: the PROCESS cohort study. Eur Urol. 2008;53(1):99–105.
  14. Evans S, Metcalfe C, Patel B, et al. Clinical presentation and initial management of black men and white men with prostate cancer in the United Kingdom: the PROCESS cohort study. Br J Cancer. 2010;102(2):249–54.
  15. Ravery V, Dominique S, Hupertan V, et al. Prostate cancer characteristics in a multiracial community. Eur Urol. 2008;53(3):533–8.
  16. Zheng SL, Sun J, Wiklund F, et al. Cumulative association of five genetic variants with prostate cancer. N Engl J Med. 2008;358(9):910–9.
  17. Tanikawa C, Urabe Y, Matsuo K, et al. A genome-wide association study identifies two susceptibility loci for duodenal ulcer in the Japanese population. Nat Genet. 2012;44(4):430–4, S1–2.
  18. Yeager M, Chatterjee N, Ciampa J, et al. Identification of a new prostate cancer susceptibility locus on chromosome 8q24. Nat Genet. 2009;41(10):1055–7.
  19. Gudmundsson J, Sulem P, Gudbjartsson DF, et al. Genome-wide association and replication studies identify four variants associated with prostate cancer susceptibility. Nat Genet. 2009;41(10):1122–6.
  20. Al Olama AA, Kote-Jarai Z, Giles GG, et al. Multiple loci on 8q24 associated with prostate cancer susceptibility. Nat Genet. 2009;41(10):1058–60.
  21. Nam RK, Zhang WW, Klotz LH, et al. Variants of the hK2 protein gene (KLK2) are associated with serum hK2 levels and predict the presence of prostate cancer at biopsy. Clin Cancer Res. 2006;12(21):6452–8.
  22. Eeles RA, Kote-Jarai Z, Giles GG, et al. Multiple newly identified loci associated with prostate cancer susceptibility. Nat Genet. 2008;40(3):316–21.
  23. Choudhury AD, Eeles R, Freedland SJ, et al. The role of genetic markers in the management of prostate cancer. Eur Urol. 2012;62(4):577–87.
  24. Auprich M, Bjartell A, Chun FK, et al. Contemporary role of prostate cancer antigen 3 in the management of prostate cancer. Eur Urol. 2011;60(5):1045–54.
  25. Ploussard G, Haese A, Van Poppel H, et al. The prostate cancer gene 3 (PCA3) urine test in men with previous negative biopsies: does free-to-total prostate-specific antigen ratio influence the performance of the PCA3 score in predicting positive biopsies? BJU Int. 2010;106(8):1143–7.
  26. Durand X, Xylinas E, Radulescu C, et al. The value of urinary prostate cancer gene 3 (PCA3) scores in predicting pathological features at radical prostatectomy. BJU Int. 2012;110(1):43–9.
  27. Tomlins SA, Aubin SM, Siddiqui J, et al. Urine TMPRSS2: ERG fusion transcript stratifies prostate cancer risk in men with elevated serum PSA. Sci Transl Med. 2011;3(94):94ra72.
  28. Robert G, Jannink S, Smit F, et al. Rational basis for the combination of PCA3 and TMPRSS2:ERG gene fusion for prostate cancer diagnosis. Prostate. 2013;73(2):113–20.
  29. Parekh DJ, Ankerst DP, Higgins BA, et al. External validation of the Prostate Cancer Prevention Trial risk calculator in a screened population. Urology. 2006;68(6):1152–5.
  30. Nam RK, Kattan MW, Chin JL, et al. Prospective multi-institutional study evaluating the performance of prostate cancer risk calculators. J Clin Oncol. 2011;29(22):2959–64.
  31. Trottier G, Roobol MJ, Lawrentschuk N, et al. Comparison of risk calculators from the Prostate Cancer Prevention Trial and the European Randomized Study of Screening for Prostate Cancer in a contemporary Canadian cohort. BJU Int. 2011;108(8 Pt 2):E237–44.
  32. Ahmed HU, Kirkham A, Arya M, et al. Is it time to consider a role for MRI before prostate biopsy? Nat Rev Clin Oncol. 2009;6(4):197–206.
  33. Zlotta AR, Nam RK. To biopsy or not to biopsy–thou shall think twice. Eur Urol. 2012;61(6):1115–7; discussion 1117–8.
  34. Scattoni V, Zlotta A, Montironi R, et al. Extended and saturation prostatic biopsy in the diagnosis and characterisation of prostate cancer: a critical analysis of the literature. Eur Urol. 2007;52(5):1309–22.
  35. Nam RK, Saskin R, Lee Y, et al. Increasing hospital admission rates for urological complications after transrectal ultrasound guided prostate biopsy. J Urol. 2010;183(3):963–8.