Artıq bədən çəkisi və piylənmə ÜDX olduğu hallarda ölüm riskini artırır. Bütün səbəblərdən ölüm halları ilə BKİ arasında asılılıq mövcuddur. Bütün səbəblərdən ölüm hallarının ən aşağı səviyyəsi BKİ-si 20-25 kq/m2 olanlardadır. Hesab olunur ki, bədən çəkisinin bundan artıq azaldılması ÜDX-nin əmələ gəlməsi riskinin azaldılmasına yardım etmir.
Bədən çəkisinə dair tövsiyə
Bədən çəkisinin azaldılması artıq bədən çəkisi və piylənməsi olan pasiyentlərə tövsiyə olunur, çünki bu, AT səviyyəsinə və dislipidemiyaya müsbət təsir göstərməklə, ÜDX-nin inkişaf etməsi riskini azalda bilər.
Bədən çəkisi və ÜDX riski
Piylənmə ÜDX riski amillərinə və ümumiyyətlə ÜDX risklərinə təsir edir.
Artıq bədən çəkisinin potensial kardio-vaskulyar təsirləri aşağıdakılardır:
- insulinə qarşı rezistentliyinin artması (qlükozaya tolerantlığın pozulması, II tip ŞD)
- AT-nin artması
- sistemli iltihabın güclənməsi və protrombotik vəziyyətin inkişaf etməsi
- albuminuriya
- dislipidemiya (ümumi XS, ASLP, qeyri-YSLP xolesterin, TQ,
- apolipoprotein B və ÇASLP-nin artması və XS-YSLP və
- apolipoprotein AI-nın azalması)
- ürək-damar və beyin-damar pozuntuları (endoteliumun
- disfunksiyası, ürək çatışmazlığı, ÜİX, qulaqcıqların fibrilyasiyası, sol mədəciyin həndəsi quruluşunun pozulması, sistolik və diastolik disfunksiya, simpatikotoniya)
BKİ (çəki (kq)/boy (m)2) bədən çəkisinin kateqoriyalara bölünməsi üçün geniş istifadə olunur, çünki BKİ-nin artması ÜDX riski ilə sıx əlaqəlidir. Böyüklərdə artıq BKİ bu göstərici 25-29,9 kq/m2 arasında olan hallarda, piylənmə diaqnozu isə BKİ >30 kq/m2 olduqda müəyyən edilir. Ürək-damar riskinin müəyyən edilməsində piy toxumasının regional paylanması bədənin ümumi çəkisindən daha böyük əhəmiyyətə malikdir. Bel ölçüsünün bud ölçüsünə nisbəti BKİ ilə müqayisədə Mİ-nin daha etibarlı göstəricisidir.
Bel ölçüsü ayaqüstü vəziyyətdə qabırğaların aşağı kənarı ilə ön qalça sümüyünün ön üst kənarı arasında olan məsafənin ortasında döşəməyə parallel olaraq götürülməlidir. Ən geniş yayılmış hədd göstəriciləri ÜST tərəfindən tövsiyə olunan göstəricilərdir. Bu göstəricilər əsasında iki növ müdaxilə müəyyən edilir:
- tədbirlərin birinci səviyyəsi – bel ölçüsü ≥94 sm olan kişilərə və ≥80 sm olan qadınlara bədən çəkisinin artırılmasına məsləhət görülmür
- tədbirlərin ikinci səviyyəsi – bel ölçüsü ≥102 sm olan kişilərə və ≥88 sm olan qadınlarda bədən çəkisinin azaldılması tövsiyə edilir
Artıq bədən çəkisi və piylənmənin müalicəsi
Artıq çəkinin və piylənmənin müalicəsinin əsas istiqamətləri pəhriz, fiziki hərəkətlər və həyat tərzinin dəyişdirilməsindən ibarət olmasına baxmayaraq, əksər hallarda uzunmüddətli nəticələrin əldə edilməsi üçün bu yetərli deyil.
BKİ ≥40 kq/m2 və ya ≥35 kq/m2 və əlavə olaraq komorbid vəziyyətlərin yüksək riski olan xəstələr üçün seçim üsulu orlistat ilə medikamentoz müalicə və/və ya bariatrik cərrahiyyə olmalıdır. Bariatrik cərrahiyyə üsullarına aiddir:
- mədənin bandajlanması
- mədə şuntlanması
- biliopankreatik şuntlama
- qastroplastikanın müxtəlif növləri
- mədədaxili balonun qoyulması.
Pəhrizlə bağlı Avropa Kardioloji Cəmiyyəti və Avropa Ateroskleroz Cəmiyyətinin tövsiyələri
Ümumi prinsiplər:
- Qidanın ümumi enerjisi dəyərində bütün piylərin həcmi 30%-dən çox olmamalıdır
- Doymuş piylərin həcmi istifadə edilən piylərin ümumi həcminin 1/3-dən çox olmamalıdır
- İstifadə edilən xolesterinin gündəlik həcmi 300 mq-dan az olmalıdır
- Tərəvəz və dəniz balıqlarında olan mono- və poli-doymamış piylərdən daha çox istifadə edilməlidir
- Təzə meyvə, dənli bitkilər və tərəvəzdə olan karbohidratlar daha çox istifadə edilməlidir
- Hipertoniya və artıq çəkisi olan insanlara duzdan 5 q/gün-dən az istifadə edilməlidir. Artıq çəkisi olan insanlara qida kalorisini azaltmaq vacibdir.