Giriş.

Osteomiyelit heterogen infeksiyalar qrupuna aiddir və xroniki gedişatı, mikrobioloji xüsusiyyətləri və başlanma mənbəyindən asılı olaraq klassifikasiya edilir. Bura hematogen yolla yayılan infeksiya, artıq infeksiyalaşmış ocaqdan inkişaf edən infeksiya, post-travmatik infeksiyalar və yad cismin/materialın mövcudluğu ilə müşahidə edilən infeksiya halları daxil edilir. Əksər infeksiyaların S.aureus tərəfindən törədilməsinə baxmayaraq, osteomiyelitin mikrobiologiyası çox mürəkkəb ola bilər və adətən infeksiyanın mənbəyi, xronikliyi və müxtəlif yad və ya protez materialların mövcudluğundan asılı ola bilər.

Osteomiyelitin kliniki xüsusiyyətlərinin müxtəlifliyi universal qaydaların tətbiqinə imkan verməsə də, burada osteomiyelitlə ağırlaşmış infeksiyaların müalicəsinə dair əsas baza prinsiplərin izah edilir və bu təlimatlar istənilən infeksiyalara şamil edilə bilər. Bütün infeksiyalar mütləq şəkildə infeksiyalaşmış və nekrotizləşmiş sümüklərin cərrahi yolla təmizlənməsi ilə müalicə edilməlidir. Osteomiyelitə tutulmuş sümüyün cərrahi yolla təmizlənməsi və ya kəsilib götürülməsi nəticəsində boş qalmış sahə mütləq olaraq digər sahələrdən götürülmüş sümük transplantatı və ya donor sahədən götürülmüş əzələ toxuması ilə doldurulmalıdır. Bütün hallarda revasklulyarizasiyanın təmin edilməsi məqsədilə yumşaq toxuma ilə defektin örtülməsi tələb olunur. Osteomiyeliti olan xəstələrin uzun müddətli antibiotik terapiya alması da tələb olunur. Antibiotik seçimində əkmə üçün sümükdən götürülmüş nümunələrdən müəyyən edilmiş mikroorqanizmlər və onların antibiotikə həssaslığı nəzərə alınmalıdır.

Xüsusi tövsiyələr: 

• Antibiotik seçimində əkmə üçün sümükdən götürülmüş nümunələrdən müəyyən edilmiş mikroorqanizmlər və onların antibiotikə həssaslığının nəzərə alınması çox əhəmiyyətlidir. Sümüyün cərrahi işlənməsi (təmizlənməsi) zamanı həkim tərəfindən əkmə üçün toxuma nümunəsi sümükdən və dərin yumşaq toxumalardan əldə olunmalıdır.
• "Osteitin" müalicəsi ən azı 4 həftə davam etməlidir. Osteit dedikdə sümüyün nekrozu olmadan sümüyün səthinin infeksiyası başa düşülür. 
• İnfeksiya sahəsində yad cism/protez/metal materiallar olmadıqda, "əsl" osteomiyelitin müalicəsi isə infeksion ocağın/sümüyün cərrahi işlənməsindən və 6-8 həftə ərzində antibiotik terapiyadan ibarətdir.
• Lakin, infeksiyalaşmış yad cism/protez/metal materiallar ostemiyelitin müalicəsini mürəkkəbləşdirmiş olur. Buna səbəb isə həmin yad materialların çıxarılmaması ilə yaranın cərrahi işlənməsi nəticəsində sağalma hallarının aşağı olmasıdır. Bütün mümkün olan hallarda infeksiyalaşmış və ya infeksiya ocağı sahəsində olan yad cism/protez/metal materiallar çıxarılmalıdır. Həmin materiallar çıxarıldıqdan sonra antibiotiklə müalicə davam etdirilir və sonradan çıxarılmış materialların əvəzinə yeni protez materiallar və ya sümük transplantantı qoyulur.
• Lakin, yad cism/protez/metal materialların saxlanması ilə aparılan müalicə zamanı antibiotiklər 12 həftə davam etdirilməlidir. Düzdür, bu cür yanaşmanın uğuru xeyli aşağı olur, xüsusən də, infeksiya ocağı gec aşkar edildikdə.
• Rifampinə həssas olan və yad cism/protez/metal materiallarla əlaqəli Stafillokokk infeksiyası hallarında antibiotiklərə rifampin əlavə edilməlidir. Rifampinin həm də digər qram pozitiv və bəzi qram neqativ infeksiyalara qarşı da tətbiqi nəzərdən keçirilə bilər.
• Antibiotiklər İV və ya per oral verilə bilər.
• Dərmanlara rezistent olan Qram-neqativ infeksiyanın müalicəsi ilk 7-14 gün ərzində ən azı 2 aktiv preparatın istifadəsi ilə aparılmalıdır.
• Diabetli xəstələrdə ayaq infeksiyalarının müalicəsi cərrahi və tibbi yanaşmanın birgə tətbiqi ilə aparılmalıdır. Nekrotik sümüyün cərrahi işlənməsi olmadan, aparılan antibiotik terapiyasının effekti çox aşağıdır və nəticə etibarilə ayağın və ya nekrotizləşmiş hissənin sonradan amputasiya olunmasına səbəb olur. Antibiotik terapiyası isə S.aureus (MRSA) və streptokokklar, habelə Qram-neqativ orqanizmləri əhatə etməlidir. Geniş sahəni əhatə edən yaralarda, habelə uzun müddət davam edən xroniki proses olduqda anaerobların da əhatə olunması tövsiyə edilir.
• Xroniki osteomiyelitin (məs., pelvik və ya çanağın osteomiyeliti) və ya böyük sahəni əhatə edən osteomiyelitin konservativ yolla müalicəsi demək olar ki, heç zaman uğurlu olmur. Təkrarlanan infeksiyası olan xəstələrdə və ya cərrahi müdaxiləyə yaxşı namizəd hesab edilməyən xəstələrdə xroniki antibiotik terapiyasının aparılması nəzərdən keçirilə bilər. Lakin bu xəstələrin müalicəsi planı hazırlanmalı və plan ortopedik, plastik və ya ümumi cərrahlar tərəfindən tətbiq edilməlidir.
• Onurğanın vərəmi zamanı cərrahi müdaxiləyə göstəriş aşağıdakılardan ibarətdir: nevroloji defisit, onurğanın qeyri-stabilliyi, boyun onurğanın xəstəliyi və konservativ terapiyanın uğursuzluğunda.

Şəkil. Cərrahi təmizlənmə və ya işlənmədən sonrakı vəziyyət. Diqqət yetirin ki, 5-ci barmaq amputasiya olunmuşdur. 

Və yaradan hələ də nekrotik toxuma qalmaqdadır.